[Nettime-nl] Enzensberger - inhoudelijk (was Re: derde kolonne)

["Ron Peperkamp" <ron@peperkamp.nl>]

> Enzensberger legt een verband met de globalisering. Maar dat doet
> iedereen hier. Enzensberger stelt dat de aanslag niet zijn oorzaak vindt
> in ideologieën: deze dienen hoogstens als rationalisatie. Ook dat is niet
> bepaald geen nieuw gezichtspunt, het is in feite de
> standaard-interpretatie van wat een ideologie is.

Het artikel van Enzensberger was verfrissend juist omdat hij hierin even
géén nieuwe verklaringen voor het 'nieuwe terrorisme' werden aangedragen. In
plaats daarvan bracht hij een aantal oude vraagstukken in herinnering.

Enzensberger plaatst terrorisme naast alle andere calamiteiten die in het
kielzog van de snel toenemende kennis- en geldstromen naar boven komen
drijven: "(.) computervirussen, nieuwe besmettelijke ziekten, ecologische
catastrofes, burgeroorlogen en criminaliteit". Dit zijn allemaal gevolgen
van het onomkeerbare proces van mondialisering (waartegen ieder protest
juist vanwege die onomkeerbaarheid ook tamelijk zinloos is - maar dat
terzijde).

Geen samenleving - noch een individu binnen een samenleving - kan zich aan
deze gevolgen onttrekken. Met toegang tot het internet, treed je zogezegd
ook het pandemonium van de moderne tijd binnen. Voor onze Amerikaanse
vrienden met hun bewonderenswaardig vooruitgangsgeloof, was de kennismaking
met de boze geesten van deze tijd misschien een schokkende ervaring. Voor
iedereen met een beetje historisch besef, is er echter niets nieuws onder de
zon. Sinds de gifaanval in de metro van Tokio kijk ik in ieder geval nergens
meer van op.

Geweld helpt altijd - dat valt niet te ontkennen. Het Turfschip van Breda,
het King-David Hotel in Jeruzalem of de Olympische Spelen van München -  het
zijn slechts enkele voorbeelden van de talloze terreurdaden die hebben
bijgedragen aan de emancipatie van een volk (en in sommige gevallen zelfs
ten grondslag liggen aan de vorming van een staat...). Over 25 jaar zullen
we zien hoe ook de Twintowers van New-York in dit rijtje passen. Maar daar
kopen we nu natuurlijk niets voor. Wij willen weten hoe wij HIER en NU met
dit geweld moeten omgaan.

En daarmee zitten we meteen bij de kern van Enzensberger's betoog: het
geweld komt niet van buiten onze samenleving, maar van binnen. Het bevind
zich HIER en NU. Dit is wat men in Amerika nu tot grote schrik bemerkt: dat
de eigen samenleving die zo prachtig op de pot goud aan het einde van een
regenboog leek af te stevenen, zich opeens midden in een wereldstorm blijkt
te bevinden. En tot grote ontsteltenis ziet men hoe binnen die storm
allerlei zelfdestructieve elementen aan het werk zijn.

Het is een vergissing te denken dat die zelfdestructieve elementen alleen in
achterlijke fundamentalistische samenlevingen tot ontwikkeling kunnen komen.
Met een fraaie heuristische vergelijking laat Enzensberger zien hoe dezelfde
elementen ook in onze eigen hoogontwikkelde samenleving werkzaam zijn:
drugsverslaafden en skinheads beroven zich doelbewust van ieder vooruitzicht
in het leven, in eigenwaarde gekrenkte scholieren grijpen naar messen (of
erger), miskende werknemers schieten in het wilde weg om zich heen, etc.
Voorbeelden van individuen waarbij de drang tot zelfbehoud op een
dramatische wijze naar de achtergrond is geplaatst. Enzensberger: ". in al
deze gevallen zijn de beweegredenen secondair; vaak heeft de dader zelf er
geen vermoeden van".

Dit is de reden waarom wij Enzensberger serieus moeten nemen: de
socio-psychische pathologie van de zelfdestructie is inherent aan het
menszijn. Een onderschat neveneffect van onze moderne samenleving die almaar
sneller, groter en complexer wordt, is dat ook deze pathologie zich almaar
wijder zal verbreiden. Het is triest maar waar - het is de keerzijde van al
het moois dat de snellere, grotere en complexere samenleving ons te bieden
heeft.

Interessant is dan natuurlijk om te zien waar de verschillen liggen. Waarom
zijn wij hier in Nederland bijvoorbeeld redelijk verschoond gebleven van de
excessen zoals wij die in het buitenland zien? Waarom hier nog geen
schoolkinderen die bloedbaden aanrichten of skinheads die een pension in de
hengst steken? Waarom hebben wij hier echter wel weer te kampen met
voetbalvandalen die via GSM's veldslagen organiseren of, zoals nu, een groot
aantal pesterige aanslagen op islamitische instellingen?

Nog interessanter is de vraag of de overlevingsmechanismen van 'normale'
mensen misschien aan het veranderen zijn. Hoe gaan bijvoorbeeld jonge
kinderen met de ongekende fysieke en mentale overvloed van onze samenleving
om? Als iemand die ooit stencils met 'Johnson moordenaar' heeft rondgedeeld,
meen ik hier kleine, maar wellicht zeer ingrijpende, veranderingen te zien.
Weten ze bijvoorbeeld wel wie Johnson was - of zoeken ze dat gewoon even op?
Ik bedoel maar: hoe relevant is geschiedenis voor kinderen die opgroeien in
een tijd waarin het heden alle aandacht eist?

Serieuze zaken voor serieuze tijden.

-----------------------------------------------
Ron Peperkamp
ron@peperkamp.nl
-----------------------------------------------

----- Original Message -----
From: "Leo Lake" <lake@lake.nl>
To: <nettime-nl@nettime.org>
Sent: Sunday, September 30, 2001 9:57 AM
Subject: Re: De derde kolonne (was Re: [Nettime-nl] tegen escalatie)


Dag,


Op 28-9-2001, 2:48:54, schreef "Ron Peperkamp" <ron@peperkamp.nl> over het
thema Re: De derde kolonne (was Re: [Nettime-nl] tegen escalatie):



> Enzensberger te lezen. Hierin legt Enzensberger namelijk haarfijn uit
waarom
> 'modern' terrorisme ten eerste niet modern is, ten tweede uit een
> pathologische, en niet uit een ideologische bron voortkomt, en ten derde
> onlosmakelijk verbonden is met het 'historische feit' van de
mondialisering.



Enzensberger legt een verband met de globalisering. Maar dat doet
iedereen hier. Enzensberger stelt dat de aanslag niet zijn oorzaak vindt
in ideologieën: deze dienen hoogstens als rationalisatie. Ook dat is niet
bepaald geen nieuw gezichtspunt, het is in feite de
standaard-interpretatie van wat een ideologie is.


Dan stelt Enzensberger dat een gemeenschappelijk element in al het
terrorisme is dat het zelfdestructief is, met het martelaarschap als
'hoogste' verschijningsvorm. En hang naar destructiviteit wordt door
hem geportretteerd als een soort karaktertrekje van althans sommige
mensen: als iets psychologisch dus.


Enzensberger meldt het niet, maar zijn oplossing voor het terrorisme zou
dan moeten zijn het ontwerpen van 'zelfdestructiviteits-test en de mensen
die daar hoog op scoren, moeten dan maar preventief uit de maatschappij
verwijderd worden.


Je merkt, ik heb grote moeite dit 'idee' serieus te nemen.


Ten eerste is volgens mij lang niet alle terrorisme destructief, soms
leidt het tot winst(lees de wordingsgeschiedenis van de staat Israël er
maar eens op na, of zelfs de 80-jarige oorlog, het verzet in WO II), en
verder is lang niet alles wat destructief is ook terroristisch: menig
gewone oorlog is ook destructief, menig carrière getuigt van
zelfdestructie en menig heroïsche daad evenzo: enfin, enzovoort. Door
zelfdestructiviteit gelijk te schakelen aan terrorisme, schakel je elke
mogelijkheid uit terrorisme te koppelen aan 'toestanden in de wereld'.


Waarbij ik niet ontken, natuurlijk niet, dat de productie van het
martelaarschap een belangrijk element is bij de realisatie van een
terroristische daad. Er is een overlap, maar om terrorisme nou te
verklaren vanuit een "logic of self-mutilation"?


Jij was nogal lovend over dit artikel van Enzensberger: ik wacht dan ook
met spanning jouw uitleg af van waarom wij Enzensberger toch serieus
zouden moeten nemen.


L.
E. lake@lake.nl
W. http://www.lake.nl


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).



______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).