[Nettime-nl] parool over B92

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

via: felipe rodriquez <felipe@xs4all.nl>

Parool Media, vrijdag 26 oktober

Het verleden helpen verwerken

PATRICK MEERSHOEK

DE DRUIVEN zijn zuur voor B92, het radio- en televisiestation in Belgrado.
De onafhankelijke zender fungeerde jarenlang als spreekbuis van de
oppositie tegen oud-president Slobodan Milosevic, maar ziet zich momenteel
in het voortbestaan bedreigd. Een jaar na de val van de Servische
oud-president strijdt B92 met de regering van diens opvolger Vojislav
Kostunica over een vergunning voor een landelijke frequentie.


Voor een commercieel gezond mediabedrijf is landelijke dekking
onontbeerlijk, stelt Adriënne van Heteren, die belast is met de omvorming
van B92 van de alternatieve kunst-en-vliegwerk-zender in een goed
gestructureerde private onderneming. ''We moeten kunnen groeien om te
overleven.'' Volgens de Amsterdamse politicoloog blijft de missie van het
bedrijf onveranderd: ''Servië heeft B92 nog steeds hard nodig voor het
aankaarten van moeilijke en ingewikkelde kwesties.''

Want het is een misverstand, wil Van Heteren maar zeggen, om te denken dat
met het regime van Milosevic ook de behoefte aan een kritische zender in
Servië verdwenen is. Ze vergelijkt het land met een auto die na jaren van
gebrekkig onderhoud middenop de weg stil is blijven staan. ''Voor de
buitenwereld was het conflict op de Balkan op een zeker moment
vereenvoudigd tot het aanwijzen van het kwaad in de persoon van Milosevic.
Die man moest weg. Maar Servië is nog steeds een land in verwarring. De
natie moet met zichzelf in het reine komen. Daarvoor is een keiharde
confrontatie nodig met het verleden.''

Voor die rol lijkt B92 geknipt. Het televisiestation verzorgde in 1997 in
het eigen cultureel centrum Rex een vertoning van de beroemde
BBC-documentaire serie The Death of Yugoslavia, in de ban gedaan door de
regering. Dit voorjaar was A cry from the grave op televisie te zien, de
gelauwerde documentaire over de Servische wreedheden in Srebrenica. ''Het
blijven zeer schokkende films voor de Serviërs,'' vertelt Van Heteren.
''Veel mensen reageren nog steeds in de trant van: het kan niet waar zijn.
Zolang die reactie de overhand heeft, blijven we de documentaire
herhalen.'' In mei van dit jaar nam B92 het initiatief voor een
historische conferentie waar enkele honderden deelnemers uit Servië,
Bosnië en Kroatië met elkaar spraken over de verwerking van het verleden.

Met deze activiteiten borduurt B92 voort op het werk tijdens de
oorlogsjaren. Vanaf de oprichting in 1989 heeft het station ingezet op
alternatieve muziek en onafhankelijke berichtgeving. Adriënne van Heteren,
toentertijd werkzaam bij De Balie, sloot zich in 1994 aan bij de zender.
''Milosevic had een dubbele houding ten opzichte van de kritische media,''
merkt ze op over die eerste jaren in Belgrado. ''Van een verbod op de
vrijheid van meningsuiting is nooit sprake geweest. Wel werd de
verspreiding van onwelgevallige informatie zeer tegengewerkt. De
onafhankelijke media stonden onder grote druk.'' B92 vond een tegenzet in
diversificatie: de radiozender kreeg gezelschap van andere media in de
vorm van een uitgeverij, het genoemde cultureel centrum Rex en een
internetprovider, Opennet.

Aan het opzetten van de website is een mooie anekdote verbonden. Toen het
voor internetprovider Opennet onmogelijk bleek zonder hulp van een
buitenlandse provider een open internetverbinding tot stand te brengen,
schoot de Nederlandse provider XS4ALL te hulp. Met toestemming van het
ministerie van buitenlandse zaken verzocht XS4ALL de KPN een connectie tot
stand te brengen met de Servische PTT. ''De KPN eiste wel een verklaring
van het ministerie van buitenlandse zaken gegaan dat deze hulp niet zou
kunnen worden opgevat als ontduiking van de economische sancties tegen
Servië. Die kreeg men in Den Haag.'' Een mooi voorbeeld, meent Van
Heteren, van het krediet waarover B92 buiten Servië beschikte.

De internetverbinding bleek van cruciaal belang voor B92. Toen in december
1996 op last van Milo sevic de zender uit de lucht werd gehaald, schakelde
het station dezelfde avond over op de website. De berichtgeving zorgde
voor een storm van protest in het buitenland, waardoor B92 binnen twee
dagen weer in de lucht was. Toen in april 1999 de bombardementen op
Belgrado begonnen, werd B92 overgenomen door de regering, die gebouw en
apparatuur in beslag nam en op dezelfde frequentie een eigen programma
bracht. B92 viel wederom terug op het internet. De website oogstte in die
spannende tijd meer dan een miljoen hits per dag. ''In Belgrado heb ik de
kracht leren kennen van internet als medium,'' vertelt Van Heteren. ''De
redacteuren zorgden voor een niet aflatende stroom van berichten en
verklaringen. Dat leidde tot een groot gevoel van solidariteit in het
buitenland. Ook in die dagen was B92 een eiland van normaliteit in een
oceaan van gekte.''

Het is bitter, vindt Adriënne van Heteren, dat B92 in vredestijd moet
vrezen voor het voortbestaan. Aan de andere kant past de worsteling van
het station in het beeld dat zij heeft van Servië: een land in chaos.
''Alles gaat langzaam en er is ontzettend veel nodig. De buitenwereld
heeft daar weinig begrip voor. Alsof met het vertrek van Milosevic de
democratie een feit is. In het Servische parlement gooien de mensen
glaswerk naar elkaar. Dat verbaast mij niet. Wij denken in Nederland niet
na over democratie, het is iets vol strekt natuurlijks. In voormalig
Joegoslavië was het tegendeel van een democratische rechtsstaat
vanzelfsprekend. Je kunt geen panklare democratie opdienen in een land
zonder democratische traditie.''


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).