nettime-nl: Wired Kritiek (H.Schiller)

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

Een krtiek op het tijdschrift WIRED, vertaald in het Nederlands, dat is
iets voor nettime-nl! Tevens een kennismaking met het e-mail tijdschrift
Konfrontatie... geert

   *  *   ***   * ***   ***** ****    ***   * ***  *****  ***  ***** *  ****=
*
   * *   *   *  **   *  *     *   *  *   *  **   *   *   *   *   *   *  *
   ***   *   *  *    *  ***   ****   *   *  *    *   *   *****   *   *  ***
   *  *  *   *  *    *  *     *  *   *   *  *    *   *   *   *   *   *  *
   *   *  ***   *    *  *     *   *   ***   *    *   *   *   *   *   *  ****=
*
   _________________________________________________________________________=
_
   nummer 10  14 dec.1996   konfront@xs4all.nl  http://www.xs4all.nl/~konfront


   * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

   * Konfrontatie verschijnt 2 wekelijks in gratis E-mail vorm. Voor abonne-

   * ment of opzegging hiervan stuur een verzoek aan konfront@xs4all.nl. Ook

   * reacties zijn welkom. Oude nummers en diverse andere artikelen zijn te

   * vinden op http://www.xs4all.nl/~konfront.                             

   * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

door: Herbert I. Schiller:

"WIRED" - EEN TIJDSCHRIFT SURFT OP DE GOLVEN VAN DE TIJDGEEST: de militante
wegbereiders van de digitale revolutie

Zonder een al te groot vertrouwen in de reguleringskracht van de markt
heeft het Amerikaanse maandblad Wired onlangs de gang naar de beurs aan
zich voorbij laten gaan. Deze mislukking relativeert het tot nu toe
aanzienlijke succes van dit tijdschrift, dat het zichzelf tot taak had
gesteld om het Internet en alle gevolgen van de technologische revolutie de
hemel in te prijzen. Het totaal vanuit de tijdgeest geschreven blad predikt
het geloof in het " digitale tijdperk"  vrijwel altijd in samenhang met een
aanklacht tegen de regulerende rol van de staat.

Deze nieuwe economische constellatie werd in de VS al in het begin van de
jaren zestig aangekondigd, toen de afdeling Arpa (Advanced Research
Projects Agency) van het ministerie van Defensie een
telecommunicatie-netwerk opzette, dat bestand moest zijn tegen atoomwapens.
Kort daarop verschenen de eerste populair-wetenschappelijke teksten, die de
computer als een geschenk uit de hemel aanprezen, dat een nieuw humaan
tijdperk zou brengen. Een van de eerste profeten van deze radicale
verandering was Alvin Toffler, die boeken als " Future Shock"  en "Third
Wave" schreef.(1)
Sindsdien heeft de campagne ter verbreiding van de opvatting dat de
computer absoluut noodzakelijk en onafwendbaar is, het ideologische
landschap in de VS volledig veranderd.

Wired, de bijbel van de netsurfers, is een van de ijverigste propagandisten
van dit nieuwe geloof. Het in januari 1993 gestarte maandblad van het
"digitale tijdperk" , wist het aantal abonnementen van 30.000 tot 200.00 te
laten stijgen, doordat het met een hectische geestdrift een publiek wist te
bereiken, dat de neus vol had van de MTV-videoclips.(2)
Hoewel het tijdschrift vrij en onafhankelijk wil zijn, onderkenden de
economische en ideologisch heersende kringen snel het nut ervan. En de
financi=EBle waarde. Een jaar na het begin van Wired had de firma Conde Nast
17 procent van de aandelen verworven en daarbij aangekondigd, dat het blad
binnen vijf jaar een oplage van 450.000 verkochte exemplaren zou hebben.
Conde Nast is een onderdeel van Advanced Publications, de Mediatak van de
Newhouse Group, die kranten, tijdschriften, kabeltelevisiemaatschappijen en
uitgeverijen omvat. In 1991 was de marktwaarde van de Newhouse Group
ongeveer 7 miljard Dollar, waarmee het een van de grootste Amerikaanse
familiebedrijven is.(3) Daarmee kan de Newhouse Group weliswaar niet
concurreren met Time Warner of met Disney, maar het is wel een van de
machtigste mediaconcerns van het land.

Wat heeft Wired  - als een schijnbaar volledig onafhankelijk persorgaan -
zijn lezers eigenlijk te bieden? Wat zijn de favoriete thema's? Op de
eerste plaats staan de advertenties. Voordat een lezer op een artikel
stuit, moet hij zich eerst door eindeloze hoeveelheden pagina's worstelen
met - vaak zeer goed gemaakte - advertenties. Natuurlijk overheersen
daarbij de advertenties van
elektronica- en telecommunicatiefirma's: Sony, Compaq, IBM, Motorola,
Panasonic, Bell, NEC, Intel, Novell, Microsoft, etc. Maar er wordt ook voor
andere zaken, die een lezerspubliek van jonge carri=E8remakers interesseren,
reclame gemaakt: merkhemden, luxe auto's, kleding van Armani, etc.
Maar los van de verkoop van dit soort artikelen straalt Wired  de taak uit
om de zegetocht van de computertechnologie te vieren. En tegelijk daarmee
de positieve sociale uitwerkingen, die met de verbreiding daarvan
samenhangen. De redactionele truc van het blad bestaat hier uit, om van
alle beschreven nieuwigheden te beweren, dat het het nieuwste van het
nieuwste is, zonder meer revolutionair, en zo ongelooflijk innovatief, dat
de mensen van de 21ste eeuw het onmogelijk kunnen missen. En wie niet
volledig enthousiast is over deze nieuwe technologie, wordt uitgelachen als
een archaisch wezen, die geen overlevingskansen heeft in dit nieuwe
digitale tijdperk .

In elk nummer van Wired  worden auteurs aan het woord gelaten, die dit
vooruitgangsdogma napraten, en die zich opwerpen als claqueur van de
Amerikaanse en internationale Computerindustrie. Een van deze adepten
formuleerde zijn credo op een bijna pathologische manier: "plotseling
heeft
de technologie ons de macht gegeven, om niet alleen de werkelijkheid van de
buitenwereld te manipuleren, de wereld om ons heen, maar ook en met name
onszelf. Je kunt alles worden, wat je wilt."(4) Bij het lezen van Wired
zou je het idee kunnen krijgen, dat deze fantastische wereld - die voor
velen overigens eerder een afschrikwekkend perspektief is - al bijna
realiteit is geworden. Een nog niet geheel onkritische toeschouwer vatte de
filosofie van het blad als volgt samen: "De Computers leiden ons naar een
utopische toekomst van en symbiose tussen mens en machine, naar een
religie, waarvan Cyberspace het medium is, en dat een Gouden Eeuw inluidt.
Het tijdperk van de digitalisering dat eindelijk de geest van de materie
bevrijdt en dat het opstijgen naar een hoger bewustzijnsniveau mogelijk
maakt."(5)
Hun digitale Verlichting lijkt de blik van de redacteuren zo sterk te
hebben vertroebeld, dat ze niet meer zien dat veel mensen nog steeds te
maken hebben met veel banalere problemen, die sinds het begin van de
industriele revolutie nooit zijn verdwenen: onzekerheid, armoede,
werkloosheid, uitbuiting. Een auteur, die regelmatig voor Wired schrijft en
die de zaak van het digitale tijdperk van harte vertegenwoordigt, beweert
zelfs in alle ernst dat de wereldmaatschappij door een nieuwe kloof wordt
gespleten: aan de ene kant de aanhangers van Internet en aan de andere kant
de verstokte tegenstanders. De rest is slechts een onderdeel van deze
scheiding, die in de plaats van de vroegere klassenstrijd is gekomen. Bij
de Amerikaanse presidentsverkiezingen moest men zich afvragen: "Wie doet er
uiteindelijk meer voor het Net, Dole of Clinton?"(6)

Bedenkelijke kortsluitingen van deze soort zijn in elk nummer te vinden.
Een zeer geestdriftige "Internaut" is er heilig van overtuigd: "Links is
dood. Rechts is dood. Zonder dat men hem officieel heeft moeten uitroepen,
is er plotsklaps een wereld - een wereldorde van het Net geopenbaard."(7)
En de al evenzeer door technologie bevangen Esther Dyson, die regelmatig in
Wired  schrijft, blaast geestdriftig op dezelfde hoorn en beweert simpelweg
dat de tijd van politieke organisaties voorbij is: "Partijen zijn
overbodig, als een open Net de mensen de kans geeft om van geval tot geval
iets samen te doen, in plaats van zich allemaal bij een bepaalde groep aan
te moeten sluiten." Natuurlijk bestonden dergelijke ideeen, die nu zo
gewaagd lijken, al honderd jaar geleden al in een vergelijkbare vorm. Maar
hoe kan men van revolutionairen, die voor de digitale bevrijding strijden,
ook nog historische kennis verwachten?

Technologie als enige oplossing

Zonder problemen herkent men in de analyses van Wired de poging om de
marktcontrolerende krachten te legitimeren. Maar dat is niet alles. Er is
een inhoudelijk kenmerk dat het verdient om naar voren te worden geschoven:
de voortdurend herhaalde bewering dat een onderling verbonden en
technologisch hoogontwikkelde gemeenschap de problemen van de moderne
samenleving kan overstijgen. Wired is van mening dat de technologie een
nieuw en menselijker tijdperk heeft ingeleid. Zo fout als deze analyse is,
zo goed komt hij echter over bij een onzeker en radeloos publiek, dat
eindelijk weer wat geloven wil. Daarbij lijkt Wired zich zeer goed te
realiseren, dat deze onvoorwaardelijke en onderdanige omhelzing van het
electronische tijdperk samenhangt met het in het gevlij komen bij die
sociale krachten, die de erbijbehorende technologie produceren. Het
tijdschrift "vermijdt zorgvuldig om in te gaan op de oorsprong van de
informatieverwerking en op delen van haar geschiedenis."(9) Dat is wel te
begrijpen: een blik in de historie zou de nauwe verbindingen tussen de
wegbereiders van gisteren en de profiteurs van vandaag aantonen; en daarmee
zou de digitale revolutie nauwelijks meer als een daad van bevrijding
geloofwaardig te maken zijn.

Wired is verklaard anti-etatistisch en wijst elke vorm van
overheidsinmenging op maatschappelijk niveau af, en verbreidt zo dus de
heersende ideologie, die elke vorm van staatsgeweld gelijk stelt aan
onderdrukking. De wereldbeheersende macht van de markt geeft hen echter
geen kopzorgen.(10) Het is dus geen wonder dat Walter Wriston, de vroegere
voorzitter van de Raad van Bestuur van de Citycorp-Citybank (de
belangrijkste bank in de VS), in een interview met Wired zijn opvattingen
over de toekomst van het geld en de wereldeconomie mocht uitleggen. Wriston
had dat onderwerp al vijf jaar eerder naar buiten gebracht, maar sindsdien
is de zeer geeerde vertegenwoordiger van de financiele wereld een
"cyberpunk" of een stiekeme anarchist geworden.
Wriston is met name entousiast over het idee om private gelden met
miljarden op elk moment van de dag zonder enige controle daarheen te kunnen
laten vloeien, waar het transnationale kapitaal de beste
beleggingsmogelijkheden heeft.(11) Helemaal nieuw is dat weliswaar niet,
want al meer dan twintig jaar neemt het volume van dit soort transacties
voortdurend toe en bedraagt vandaag de dag al meer dan 1000 Miljard Dollar
per dag. Dit vrije circuleren van kapitaal - in het belang van de
multinationale concerns, die hun geld daar beleggen, waar het het meest
rendabel is - verklaart voor een deel de wens tot soevereiniteit van de
staten op het gebied van de economie. De Telecommunicatie-netwerken dragen
er in hoge mate toe bij, dat juist diegenen machtiger worden, die al bijna
alle macht hebben: de grote concerns, het leger, persdiensten en politie.
Met al hun populistische verhalen durven Wired en Wriston het niet om deze
macht bij zijn naam te noemen. Op de vraag van het Magazin: "Wie zijn er
vandaag voor verantwoordelijk dat de staten hun macht verliezen? "
antwoordt de vroegere bankchef: "Niemand. Als gekozen politici slecht
functioneren, dan worden ze onvermijdelijk door de markt afgestraft. Zo'n
economische democratie vind ik volledig in orde."(12)
Dat is dus de moderne definitie van "economische democratie": De
financiele wereld beslist over de deugdelijkheid van de gekozen
volksvertegenwoordigers. Wired zal echter al het mogelijke doen om zijn
lezers aan te praten, dat het aanbrekende informatietijdperk, dat lange
tijd overwegend als een "democratie" met censuskiesrecht
(belastingkiesrecht) functioneert, nu al het rijk van de radicaliteit, van
de oneindige mogelijkheden en de moderniteit aankondigt.

Herbert I. Schiller *

noten:
1. Alvin Toffler, "Future Shock", New York (Random House)1970, en "Third
Wave", New York (William Murrow) 1980;
2. Vgl. Yves Eudes, "MTV: Een levensgevoel verovert de wereld", Le Monde
Diplomatique, Aug 1995;
3. Zie: Ronald Bettig, "Copywriting Culture", Boulder (Westview) 1996;
4. Wired, San Francisco, Okt 1994, blz. 107. "Be what you want to be" luidt
de beroemde slogan waarmee het Amerikaanse leger vrijwillgers werft;
 5. David Bennahum, "The Myth of Digital Nirvana", Educom Review, Sept/Okt
1996
6. John Perry Barlow, "The Powers That Were", Wired, September 1996;
7. Mark Stahlman, Wired, Okt 1994, blz. 86;
8. Wired, Juni 1994, blz. 80;
9. Bennahum, a. a. O.
10. Vgl. Asdrad Torres, "De grote illusie van een democratisch Internet",
Le Monde diplomatique, Nov 1995;
11. Vgl. Philippe Queau, "Qui controlera la cyber-economie?", Le Monde
diplomatique, Febr 1995;
12. Walter Wriston, "The Power of Money", Wired, Okt 1996, blz.140-143;

* Professor aan de University of California, San Diego, o. a. auteur van
"Information Inequality: The Deepening Social Crisis in America", New York
(Routledge) 1996.
--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.v2.nl/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.