nettime-nl: De Telegraaf en het linkse complot

[<evel@xs4all.nl>]

Gepubliceerd in De Journalist (het blad van de Nederlandse
Vereniging voor de Journalisten), 21 maart 1997.

De Telegraaf en het links complot.

XminY zou banden hebben met de terroristen in Peru en milieu-
activist Wijnand Duyvendak met de door aanslagen beruchte
beweging RaRa. Deze en andere opzienbarende primeurs van De
Telegraaf suggereren keer op keer dat er een ondergronds netwerk
bestaat van ultra-linkse krachten.
Eveline Lubbers heeft een aantal van die primeurs geanalyseerd
en concludeert dat een groot deel van de onthullingen berust op
��n bron: het door een handige jongen bijeen gescharrelde
oudpapier-archief van links Nederland. 
Eveline Lubbers is behalve freelance journalist ook medewerkster
van buro Jansen & Janssen, dat politie- en inlichtingendiensten
kritisch volgt. Zij meent dat linkse activisten die ten onrechte
in het Umfeld van RaRa worden geplaatst er goed aan doen de door
De Telegraaf gevolgde methode voor te leggen aan de Raad voor de
Journalistiek. 
De hoofdredactie van De Telegraaf heeft vooralsnog geen behoefte
aan commentaar op het van artikel van Eveline Lubbers.

Actiegroep steunt terroristen in Peru. 
Ambassade vraagt opheldering. 
Onder deze vette koppen publiceerde De Telegraaf op 24 januari
een artikel waaruit moet blijken dat 'het Nederlandse links-
radicale solidariteitsfonds XminY' nauwe banden onderhoudt met
de Peruaanse terreurorganisatie Tupac Amaru. De krant baseert
zich daarbij op 'stukken' en 'interne richtlijnen' van XminY.
De Telegraaf beweert stellig: XminY 'heeft Peruaanse Tupac
Amaru-vertegenwoordigers in ons land ontvangen voor geheim
overleg.' Door koppeling met de actuele gijzelingszaak in Lima
ontstaat de indruk dat de contacten van recente datum zijn.
Volgens Arie-Willem Bijl van het Solidariteitsfonds zijn de
feiten anders: 'Jaren geleden, in 1990, heeft XminY
ori�nterende gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de
UDP, de politieke organisatie van de Tupac Amaru. Op basis
daarvan is toen besloten het gewapend verzet in Peru niet te
steunen. Die informatie is voor iedereen op te vragen bij
XminY, daar is niets geheims aan.'
XminY heeft volgens Bijl geen relaties met de Tupac Amaru, en
de Peruaanse ambassade heeft nooit om opheldering gevraagd bij
Buitenlandse Zaken.
Het artikel van Martijn Koolhoven eindigt met de zin 'XminY
onthoudt zich van commentaar'. Arie-Willem Bijl weet zeker dat
de journalist niet heeft gebeld: 'Bij navraag wist hij zich
niet meer te herinneren op welke dag hij om commentaar had
gevraagd, of met wie hij had gesproken.'
Het is niet de eerste keer dat XminY wordt zwartgemaakt in De
Telegraaf; het Solidariteitsfonds werd veel vaker opgevoerd
als financierder van terroristen - tot en met die van de RAF.
De stukken hebben een vast stramien. Suggestief gepresenteerde
feiten en selectief geciteerde documenten worden aaneen
geassocieerd tot een groot complot, of tot een geheel eigen
interpretatie van de waarheid. Wie links van het midden
politiek actief is loopt de kans vroeger of later in zo'n stuk
beschuldigd te worden van misbruik van subsidies, connecties
met extremisten of, de laatste tijd, hulp aan illegalen.
Het Solidariteitsfonds XminY is niet het enige doelwit van De
Telegraaf. Het duo Martijn Koolhoven en Joost de Haas heeft,
soms in samenwerking met andere collega's, meer pijlen op de
boog. Een paar voorbeelden.
Vlak voor Milieudefensie oktober vorig jaar van plan was
ballonnen op te laten bij Schiphol was de campagneleider van
deze vereniging de klos. BVD vreest terreur op Schiphol. En: 
Wijnand Duyvendak, een leven vol verzet. Naast een overzicht
van hoogtepunten uit het activistenverleden van Duyvendak,
gepresenteerd als feiten die hem in diskrediet moeten brengen,
weet De Telegraaf dat hij ooit nummer vier stond een lijst van
de CRI met verdachten van RaRa. Als bewijs staan politiefoto's
afgedrukt, zg. drieluikjes van hem, van Rara-verdachte Ren� R.
en van Hans Krikke, journalist van Opstand. 
Zeer recent vulde Joost de Haas samen met Charles Sanders een
pagina over De Tentakels van de Tamils. Onderkop: Harde kern
Nederlandse activisten steunt vluchtelingen uit Sri Lanka al
sinds jaren '80. Kritiek op het Nederlandse asielbeleid van
'een omvangrijk netwerk' van groepen die Tamils ondersteunen
wordt in ��n moeite door in verband gebracht met de RaRa-
aanslag op het huis van de toenmalige staatssecretaris Aad
Kosto. De krant citeert daarbij uit een intern memo geschreven
door Bram van der Maas van het Platform Solidariteitsgroepen
Tamils Nederland en uit brieven die hij destijds stuurde aan
betrokken instanties. 

Oud papier-affaire

Iedere keer weer blijkt De Telegraaf te beschikken over
interne documenten en vertrouwelijke correspondentie van
actiegroepen en belangenorganisaties. De herkomst hiervan is
inmiddels duidelijk. 
Onderzoek van buro Jansen & Janssen, dat politie en
inlichtingendiensten kritisch volgt, leidde in de zomer van
1994 tot de ontmaskering van een infiltrant (in Onze Wereld,
de Volkskrant en andere dagbladen). Onder de naam Marcel Paul
Knotter was hij jarenlang als vrijwilliger werkzaam bij
verschillende actiegroepen. Zijn opdrachtgever bleek een
particulier recherchebureau, Algemene Beveiligings Consultancy
van Peter Siebelt. ABC werd opgericht in de tijd van de RaRa-
aanslagen en de Shell-acties. Nederlandse bedrijven met
belangen in Zuid Afrika wilden weten wat hen te wachten stond.
Het aanbieden van interne informatie over actiegroepen bleek
een gat in de markt. 
Marcel Paul Knotter haalde sinds eind jaren tachtig oud papier
op bij zo'n dertig actiegroepen en belangengroeperingen
(waaronder XminY en de Sri Lanka Werkgroep), zogenaamd voor
een school in Amsterdam. In werkelijkheid bracht hij de dozen
met originelen van faxen, foute fotokopie�n en afgekeurde
uitdraaien naar het kantoor van ABC in Vinkeveen. 
De dossiers over actievoerders en belangengroeperingen die
Peter Siebelt met de informatie van Marcel Knotter samenstelde
vonden -en vinden- gretig aftrek bij De Telegraaf. Steeds
wanneer Joost de Haas en consorten zich baseren op interne
documenten uit actievoerend Nederland is een spoor terug te
traceren naar adressen waar Marcel Paul Knotter oud papier
ophaalde.
Wijnand Duyvendak vertelt hoe zijn ontmoeting met Martijn
Koolhoven van De Telegraaf verliep. Halverwege een interview
over de acties van Milieudefensie kwam er ineens een heel pak
papier op tafel. Duyvendak: "Het leek wel een politieverhoor.
Die journalist had veel meer informatie dan hij in zijn
artikel heeft gebruikt. Hij had allerlei interne stukken, maar
het was nogal hapsnap door de jaren heen. Het was duidelijk
bedoeld om mij van m'n stuk te brengen." Duyvendak wil inbreng
van de Binnenlandse Veiligheidsdienst niet uitsluiten, maar
ABC als bron van informatie klinkt hem achteraf zeer plausibel
in de oren: 'Het verklaart de willekeur van documenten waar
Martijn Koolhoven mee aankwam. Het enige verband tussen die
stukken was de oud papier-affaire.'
Sinds de ontmaskering van Marcel Paul Knotter is Peter Siebelt
de schaamte voorbij. De infiltrant lijkt van de aardbodem
verdwenen, maar de directeur van ABC presenteert zichzelf
tegenwoordig als 'deskundige op het gebied van actiegroepen'.
Op die titel leverde hij desgevraagd commentaar in onder
andere het Telegraaf-stuk over XminY en in de Tentakels van de
Tamils. 
Siebelt liet zich bovendien interviewen door een Kroatisch
dagblad om te waarschuwen voor de handlangers van Pax Christi,
die - onder het mom van strijd voor een vrije pers - zieltjes
proberen te winnen in voormalig Joegoslavi�.

Schade

De nadelige gevolgen van dit soort artikelen gaan verder dan
schade aan het imago van de betrokken organisaties. Waar deze
suggestieve journalistiek toe kan leiden, bewijst het verhaal
van de vervolging van het journalistenkollektief Opstand.
Anderhalf jaar lang waren Hans Krikke en Jan M�ter slachtoffer
van een rechtelijke dwaling, op verdenking van betrokkenheid
bij RaRa. Uiteindelijk werd de zaak geseponeerd en onlangs
kregen de journalisten bijna twee�nhalve ton schadevergoeding
toegewezen. 
Een belangrijke bron voor de verdachtmaking van Opstand, zo
blijkt uit het politiedossier, is een artikel uit De Telegraaf
geweest. De Tentakels van RaRa, een produkt van Joost de Haas
en Martijn Koolhoven, verscheen in de zomer van 1993
paginagroot in de zaterdagkrant. Het verhaal, ge�llustreerd
met een ingewikkeld schema, suggereert een directe lijn tussen
de RAF en de RaRa. Verbanden tussen een verzameling
organisaties wijzen op de voorbereiding van een 'ondergronds
solidariteitswerk' met illegale vluchtelingen, gefinancierd
door XminY. Dit netwerk wordt, sinds de jongste aanslagen op
onder andere staatssecretaris Kosto, door de BVD aangeduid als
het 'Umfeld' van de RaRa - alles volgens De Telegraaf. Wie
zich om vluchtelingen bekommerd, is een potenti�le terrorist,
althans die suggestie wordt gewekt.
Het Tentakel-stuk leunt niet uitsluitend op dossiers van ABC.
Grondig speurwerk in het stichtingenregister van de Kamer van
Koophandel vormt de basis, aangevuld met moeizaam
bijeengesprokkeld commentaar van betrokkenen. 
Hans Krikke was een van de weinige mensen die De Telegraaf te
woord stond, en dat zou een jaar later tegen hem worden
gebruikt. Krikke heeft in de krant gezegd, weet de politie,
dat hij het gebruik van bomaanslagen niet uitsluit. De tweede
helft van het citaat: 'in tijden van behoorlijke onderdrukking
zoals tijdens de Tweede Wereldoorlog' bleef in het
politiedossier onvermeld.

Wat te doen

Wat is er te doen tegen suggestieve journalistiek en het
gebruik van onder valse voorwendselen verkregen informatie?
Jan Nico Scholten en de Parlementari�rs tegen Apartheid -ook
een adres op de oud papierlijst- voerden begin 1994 een kort
geding tegen De Telegraaf. De krant had de club valselijk
beschuldigd van misbruik van subsidies, en citeerde selectief
uit vertrouwelijke correspondentie. Een rectificatie volgde -
op postzegelformaat. Die weg werd Duyvendak en Krikke
afgeraden door hun advocaat, het risico van nog meer negatieve
publiciteit leek te groot. Wel is de betrokken ministers
opheldering gevraagd over de publikatie van politiefoto's bij
het artikel over Milieudefensie. Als er een lek is bij de
politie, naar particuliere recherchediensten of naar de pers,
stelt Milieudefensie de staat aansprakelijk voor de geleden
schade aan eer en goede naam. Het antwoord van de ministers
laat nog op zich wachten.
Zeven van de door het recherchebureau ABC benadeelde
organisaties deden in 1994 aangifte van 'oplichting in
vereniging'. Andere mogelijkheden iets te ondernemen tegen
deze alternatieve vorm van bedrijfsspionnage biedt het wetboek
niet. Siebelt en Knotter werden verhoord, maar de politie nam
genoegen met warrige en tegenstrijdige verklaringen. De
officier van Justitie besloot niet tot vervolging over te
gaan.
Organisaties die menen dat ze door De Telegraaf in discrediet
zijn gebracht, zouden er goed aan doen de journalistieke
werkwijze van de krant te laten beoordelen door de Raad voor
de Journalistiek. Misschien dat de kant zich daar toch iets
van aantrekt.

Eveline Lubbers
werkt bij buro Jansen & Janssen
en is daarnaast freelance journaliste.



--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.