nettime-nl: Via Internet naar de bar

[Marie-Jose Klaver <klaver@dds.nl>]

Via Internet naar de bar

Op de Documenta in Kassel is een belangrijke plaats
ingeruimd voor kunst op Internet. Dit weekeind werd in de
Duitse stad een congres gehouden over de wisselwerking
tussen kunst en nieuwe media.

KASSEL, 9 SEPT. Het belangrijkste verschil tussen internetkunst en
kunst die in musea hangt, is de omgeving waarin de kunstwerken worden
waargenomen. Dit stelde de kunsthistoricus Hans
Dieter Huber op het congres Konfigurationen.
Zwischen Kunst und Medien dat de afgelopen
week in Kassel werd gehouden. Thema van het
door de universiteit van Kassel georganiseerde
congres was de wisselwerking tussen kunst en
(nieuwe) media. Vier dagen lang deelden veertig
wetenschappers en kunstenaars uit Duitsland,
Frankrijk, de Verenigde Staten en Canada hun
visie op de invloed van oude en nieuwe media op
kunst met een breder publiek, dat onder anderen
uit vormgevers, programmeurs, filmmakers,
studenten, internet consultants en andere
multimediaspecialisten bestond.

Het ochtendprogramma bestond uit lezingen van
bekende hoogleraren en andere deskundigen op
het gebied van media- en kunsttheorie als Samuel
Weber, Siegfried Zielinski, Sigrid Weigel en
Slavoj Zizek. 's Middags werd in verschillende
parallelsessies over ondermeer fotografie,
beeldmanipulatie en elektronische muziek
gesproken.

De vorm van de meeste lezingen was traditioneel. Op een enkele
uitzondering na lazen de sprekers murmelend lange essays met veel
bijzinnen voor, die het op papier misschien goed doen maar voor
toehoorders na een kwartier niet meer te volgen zijn. In het postmoderne
jargon dat sinds een decennium het discours op Europese en Amerikaanse
universiteiten bepaalt, werd urenlang georeerd over filosofische en
psychoanalytische theorieën. Met kunst en media had het weinig te
maken.

Een van de weinige sprekers die erin slaagden zich in heldere taal uit te
drukken was de Canadese kunstenaar Vera Frenkel. Zij behoorde
bovendien tot de kleine groep kunstenaars en academici op
Konfigurationen die zich actief met nieuwe media bezig houdt (een groot
deel van de aanwezigen had zelf geen enkele ervaring met Internet).
Frenkel, die op de vorige Documenta (1992) een bar in het museum
Fridericianum plaatste, legde uit hoe Internet en cd-rom haar in staat
stellen oudere projecten bij elkaar te brengen en ze in haar nieuwe
installaties te verwerken. Ze gaf een levendige presentatie van haar world
wide web-project Body Missing (www.yorku.ca/BodyMissing). Op deze
website komt de bezoeker via de Transit Bar van Documenta 9 in Linz
terecht, waar Hitler een museum wilde laten bouwen voor alle door de
nationaal-socialisten geroofde kunst. In de Transit Bar zijn de
levensverhalen van het barpersoneel en de bezoekers te horen, allen
gevlucht of op doorreis. In de bar wordt de discussie over de
verzameldrift van de nazi's voortgezet. Daarnaast biedt de site ruimte aan
hedendaagse kunstenaars om hun werk tentoon te stellen.

Voor de aanwezigen die niet bekend waren met de geschriften van
cultuurcritici als Jacques Lacan, Gilles Deleuze en Walter Benjamin was
het leeuwendeel van de lezingen op Konfigurationen echter onbegrijpelijk.
De voordracht van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Samuel
Weber over de virtualiteit van de media leunde zo zwaar op de ideeën van
Benjamin en Deleuze dat Webers eigen interpretatie van virtuele realiteit
helemaal verloren ging in haarkloverij over de verschillende betekenissen
die Benjamin en Deleuze aan bepaalde begrippen toekennen.

In tegenstelling tot wat het programma van Konfigurationen beloofde,
kwamen nieuwe media als Internet en cd-rom nauwelijks aan bod. Hans
Dieter Hubers observaties over netkunst werden genadeloos in twijfel
getrokken, omdat er nog geen begrippenapparaat zou zijn ontwikkeld
waarmee digitale kunstuitingen geïnterpreteerd kunnen worden. Op zijn
vraag naar de veranderende praktijk van de kunstgeschiedenis door de
vluchtigheid van het Internet werd niet ingegaan door de andere leden van
het discussiepanel. Huber noemde als voorbeeld de Documenta-website
die na het einde van de tentoonstelling eenvoudigweg ophoudt te bestaan.

Veel congresgangers die naar Kassel - eeuwenlang een geliefd
buitenverblijf van vele Duitse vorsten - waren gekomen met de
verwachting iets nieuws te horen over nieuwe media voelden zich
bekocht. Konfigurationen leek een beetje op een twintigste-eeuwse variant
op de nieuwe kleren van de keizer. Iedereen wist dat het humbug was,
maar niemand durfde op te staan om het te zeggen.

MARIE-JOSÉ KLAVER

Dit artikel is 9 september in NRC Handelsblad verschenen.


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.