nettime-nl: Zuid-Afrikaanse geheimen

["Eveline Lubbers" <evel@xs4all.nl>]

Verkort gepubliceerd in de Groene Amsterdammer van deze week,
Korte versie: http://www.xs4all.nl/respub/10-3.HTM

Zuid-Afrikaanse geheimen

Brian John Davey woont in Den Haag en werkt voor het OPCW, de
Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens. Hij is een
veelgevraagd spreker op internationale congressen. En hij is
Zuid-Afrikaan. Onder de apartheid hield hij zich ook met
chemische wapens bezig. Maar hoe? En heeft hij zijn huidige
werkgever alles over vroeger verteld?

'De wortel van al het kwaad' heeft de openbare aanklager hem
genoemd. Dr. Wouter Basson heeft die bijnaam niet zomaar. Zijn
afdeling bij het Zuid Afrikaanse leger produceerde t-shirts
doordrenkt met een gif dat via de huid in de bloedbaan
terechtkwam, en zodoende op den duur dodelijke hartafwijkingen
veroorzaakte. Hij verzon pillen die onvruchtbaarheid tot gevolg
hadden. Hij wou blikjes met vergiftigd bier verspreiden, en
mantrax-pillen om de jeugd in de townships aan de drugs te helpen
- om chaos te cre%ren en zo de onderhandelingen ondermijnen die
een einde moesten maken aan de apartheid. Het Roodeplaats
Onderzoekslaboratorium legde zich toe op het kweken van
vechthonden, een kruising tussen een Duitse herder met een wolf
speciaal ge<mporteerd uit het Oeral-gebergte. Voor de
noodzakelijke hardheid werden bloedhonden aan het fokprogramma
toegevoegd. Resultaat: een monster dat door drie man in bedwang
gehouden moest worden, met een beet die niet loslaat en een hekel
aan de menselijke soort.
Als hoofd van de 7th Medical Division was dr. Basson intensief
betrokken bij de produktie van chemische en biologische wapens.
Hij had de leiding over de geheime operatie, project Coast (ook
wel: Project B), die deze technologie voor Zuid Afrika op Westers
niveau moest brengen. Een netwerk van front-stores en nep-
bedrijven zorgde voor de nodige financiering en toelevering. 

Begin jaren negentig concludeerde het Steyn Committee dat de
Zuidafrikaanse autoriteiten betrokken zijn geweest bij
destabiliseringscampagnes, ook nog na de afschaffing van de
apartheid. Het Steyn Rapport noemt Basson als de belangrijkste
man van Zuid Afrika's CBW (chemical and biologicalwarfare)
programma. De 7th Medical Division voorzag moordenaars van
militaire hit squads van vergif, en was betrokken bij een
chemische bomaanslag op Frelimo troepen in Mozambique, eind
tachtiger jaren. 
Los daarvan concludeert het Steyn Report: "Er is nog steeds een
programma chemische en biologische oorlogsvoering operationeel
onder leiding van Brig/Dr Basson. Dit project heeft de codenaam
Jota, en het wordt geprivatiseerd om het voortbestaan ervan zeker
te stellen. Betrokken bedrijven zijn onder andere: Roodeplaat
Navorsingslaboratorium, Roodeplaats Teelonderneming, Delta G,
Protechnics."
De conclusies van het Steyn Rapport lekten begin dit jaar uit en
veroorzaakten grote commotie in Zuid Afrika. Niet alleen omdat
het Rapport jarenlang geheim is gehouden uit angst dat
openbaarmaking de eerste vrije verkiezingen zou ontregelen. Naar
nu bleek heeft de toenmalige regering bovendien het advies om
hooggeplaatste politiemensen en legerleiders uit hun functie te
ontheffen, naast zich neergelegd. Mandela was ook in de jaren
daarna weinig doortastend.

De houding tegenover Basson is wat dat betreft exemplarisch.
Onder druk van de dreigende onthullingen van het Steyn Rapport
verlaat Basson begin 1993 het leger, met een niet onaanzienlijk
pensioen van staatswege. Zijn volgende baantje is directeur van
Delta G Scientific, een van de front companies van Project Coast
die eind jaren tachtig was geprivatiseerd. Nog geen drie jaar
later wordt hij weer in dienst genomen als speciale adviseur van
de regering. 'De enige manier om de man enigszins onder controle
te houden' volgens ANC-minister van Defensie Ronnie Kasrils.
Inmiddels is bekend geworden dat Basson in de tussentijd de
Libische leider Kaddafhi bijstond met raad en daad. En in maart
1995 voerde Basson namens de regering nog offici%le besprekingen
met een delegatie van Amerikanen en Britten die zich zorgen
maakten over het CBW programma van Zuid Afrika.
Eind januari dit jaar, op de dag dat de conclusies van het Steyn
Rapport uiteindelijk naar buiten komen, wordt dr. Basson
gearresteerd. Op heterdaad betrapt bij het verkopen van 1000 XTC-
pillen - aan een undercover agent van de politie.
Huiszoekingen op verschillende adressen leveren veel
bewijsmateriaal op over de voortzetting van Project Coast. Maar
Basson komt al na paar maanden op borgtocht vrij. Vanaf dat
moment geniet hij bescherming van de Zuid Afrikaanse geheime
dienst (de NIA), omdat er veel mensen bang zijn dat hij gaat
praten. Onlangs is hij weer vastgezet, nu is de aanklacht fraude
en verduistering van overheidsgelden. En nu is er geen borg,
vanwege vluchtgevaar. Aanleiding is een groot onderzoek van de
Zuidafrikaanse Office for Serious Economic Offences (Oseo) naar
forse malversaties rond de privatisering van Project Coast. Omdat
Zuid Afrika begin jaren negentig wilde toetreden tot
internationale non-proliferatieverdragen trok de regering
officieel de handen af van Project Coast. De Klerk gaf in 1991
toestemming voor de privatisering van de betrokken bedrijven.
Twee van de frontcompanies, Delta G
Scientific en Protechnik Laboratories, kwamen op die manier in
handen van directeuren en de aandeelhouders. Doordat de overheid
tegelijkertijd eenzijdig grote contracten opzegde, ging de
privatisering gepaard met miljoenenverliezen. Naar onlangs bleek
heeft de regering daarvoor destijds aanzienlijke
schadevergoedingen uitgekeerd. Enorme bedragen werden via
ingewikkelde constructies weggesluisd naar bankrekeningen in
Luxemburg, Zwitserland en op de Kaayman eilanden. Een van de
aandeelhouders die daar van profiteerde was Philip Mijburgh, het
neefje Magnus Malan die als minister van Defensie nauw betrokken
was bij het besluit tot privatisering. Ook Basson werd er bepaald
niet slechter van.
Na zijn arrestatie op verdenking van drugshandel, heeft de
Waarheidscommissie Basson gedagvaard om te komen getuigen.
Eerdere pogingen om hem over te halen amnesty aan te vragen voor
zijn aandeel in Project Coast waren op niets uitgelopen. Basson
kan nu gedwongen worden om verklaringen af te leggen, maar de
Waarheidscommissie heeft de huidige minister van Defensie moeten
beloven met deze verhoren de nationale veiligheid niet in gevaar
te brengen. Dus mag Basson niet in het openbaar getuigen. Ook het
Oseo onderzoek kent grenzen. De Economische opsporingsdienst moet
zich beperken tot de financi%le geschiedenis van de privatisering
van Project Coast, op zich al ingewikkeld genoeg; de inhoud van
het programma valt buiten haar jurisdictie.

Het valt te betwijfelen of de waarheid over dit duistere deel van
de geschiedenis van de apartheid ooit boven water komt. De
belangen zijn te groot. Toegeven dat Zuid Afrika inderdaad een
offensief programma voor chemische en biologisch wapens heeft,
of die technologie heeft uitgevoerd naar landen als Libi% met
medeweten van de regering, betekent dat het land internationale
verdragen heeft geschonden. En dat strookt absoluut niet met de
vooruitstrevende rol die Zuid Afrika sinds de afschaffing van de
apartheid internationaal heeft in het non-proliferatie proces. 
De rol van Mandela in het onderzoek is cruciaal -hij neemt de
beslissingen over geheimhouding- maar de president zit klem.
Officieel houdt de regering nog steeds vast aan het standpunt dat
Zuid Afrika niets illegaals heeft gedaan op het gebied van
chemische en biologische wapen proliferatie. Het feit dat hij het
Steyn Rapport jarenlang in een kluis liet liggen, pleit niet voor
Mandela. Toegeven aan pleidooien vanuit het Ministerie van
Defensie, en met name de oude generaals, voor hoorzittingen
achter gesloten deuren evenmin. 
Ook op nationaal vlak spelen grote belangen. De gevolgen van het
openen van de beerput zijn niet te overzien. Er staan reputaties
op het spel. Dat er, zoals uit het onderzoek naar Basson is
gebleken, mensen buitengewoon rijk zijn geworden van de dirty
tricks department is ''n. Belangrijker is zo mogelijk het feit
dat zoveel mensen, tot in de hoogste regionen van het leger, de
politie, de inlichtingendiensten en ook de regering hebben
geweten van Project Coast, gebruik hebben gemaakt van de
mogelijkheden die de chemische wapens boden, en er
medeverantwoordelijk voor waren.
Het zorgvuldige geconstrueerde evenwicht tussen de oude en de
nieuwe machten in Zuid Afrika loopt gevaar. Dat is naar alle
waarschijnlijkheid waar Mandela op doelde toen hij in februari
verklaarde de verdenkingen tegen Basson en de zijnen zeer serieus
te nemen: 'Het zou wel eens het topje van de ijsberg kunnen
zijn'.

De meeste betrokkenen houden wijselijk hun mond. Ze hebben daar
zo hun redenen voor.
Een van die mensen is dr. Brian John Davey. 
'Algemeen erkend als de professional's professional, hij is arts
en wetenschapper en hij heeft deze disciplines uitgebreid benut
bij zijn onderzoek naar verondersteld gebruik van chemische
wapens in heel Zuidelijk Afrika' De ASA Newsletter, het vakblad
voor specialisten in nucleaire, biologische en chemische
defensie, ontwapening en verificatie, komt superlatieven tekort
om de deskundigheid van Dr. Davey te omschrijven. 'Een van de
meest respecteerde schrijvers en sprekers in CBW-defensie. Hij
heeft kennis uit de eerste hand over zowel de CBW dreiging als
verweer op deze dreiging. Hij heeft zijn regering
vertegenwoordigd bij CBW-onderhandelingen in Geneve, op
conferenties en congressen en op bezoek bij professional
counterparts van de Verenigde Staten.'

Waar hij al deze kennis opdeed, daarover zijn de bronnen wat
minder duidelijk. Brian Davey is Zuid Afrikaan. In zijn zeer
beknopte CV staat dat hij zijn militaire dienst vervulde als
medical project officer for chemical defence, in de ASA-
newsletter staat dat hij dienst deed in 'the Angolan theatre of
operations'. Maar wat zijn rang dan was of bij welk onderdeel van
het leger hij zich bezig hield met chemische oorlogsvoering,
wordt niet vermeld.
Begin jaren negentig was Davey speciaal adviseur van zijn
regering op gebied van ontwapening, en CBW defensie. Hij pleit
internationaal voor de toelating van Zuid Afrika in de Chemische
Wapen Conventie, zijn land is er klaar voor, betoogt Davey in
1994.
Wat Davey's specialisme is, valt op te maken uit zijn vele
publikaties in de ASA-Newsletter. Hij heeft uitgebreid onderzoek
gedaan naar mensen die beweren het slachtoffer te zijn van een
aanval met chemische wapens. Hij onderzocht
incidenten die plaatsvonden in Angola en Mozambique, landen waar
buur Zuid Afrika toentertijd een grote rol speelde in de
respectievelijke burgeroorlogen. Steeds was het team waarvan
Davey deeluitmaakte zeer snel ter plaatse. En steeds was de
conclusie: bewijs van chemische wapens is niet gevonden.
Davey komt niet zomaar tot die conclusie. In zijn artikelen geeft
hij telkens een uitvoerig overzicht van andere oorzaken die
vergelijkbare neurologische afwijkingen en bijzondere
verschijnselen zouden kunnen bewerkstelligen - van verkeerde
voeding tot battle fatigue. Saillant detail: Davey wijst op een
significant bijverschijnsel van het gerucht dat er chemische
wapens zijn ingezet. Virtuele chemische oorlogsvoering kan
militair minstens zoveel opleveren als een tastbare bom. De angst
voor onduidelijke rookontwikkelingen kan onbeschermde troepen
behoorlijk demoraliseren.
Incidenten die Davey bespreekt staan in het Steyn Rapport en op
een vertrouwelijke lijst van de Waarheidscommissie, omdat het
vermoeden bestaat dat de Basson Groep erbij betrokken is geweest.
Het uittesten van experimentele wapens op troepen in
gevechtssituaties behoorde tot de routines van Project Coast. Dat
daarbij het ANC, of andere bevrijdingsbewegingen beschuldigd
konden worden van chemische oorlogsvoering was mooi meegenomen.

Het kan toeval zijn. Een Zuidafrikaanse specialist op gebied van
chemische oorlogsvoering, die zijn land wereldwijd vrijpleit van
betrokkenheid bij zulks. En zich uitspreekt tegen de aanwezigheid
van de media bij incidenten met chemische wapens, vanwege de vele
onwenselijke gevolgen die dat heeft. Journalisten die zich met
het onderzoek gaan bemoeien bijvoorbeeld, en de wetenschappers
teveel op de vingers kijken. Davey's verslagen zijn dusdanig
'objectief' geschreven, dat je bijna gaat geloven dat hij ter
goeder trouw is.
Helaas zijn er omstandigheden die tegen hem pleiten. De naam
Brian John Davey komt voor op een zeer vertrouwelijke lijst van
de Afdeling Onderzoek van de Waarheidscommissie, een opsomming
van alle mensen en bedrijven die iets te maken hebben met
chemische en biologische oorlogsvoering, en met Basson. Op die
lijst staat Davey genoemd als directeur van Lifestyle Management
Ltd., ''n van de frontorganisaties in het netwerk dat het
voortbestaan van project Coast moest garanderen. Het bedrijf is
opgericht in 1990 en is gespecialiseerd in bio-genetica. Als
tweede van de drie directeuren staat vermeld Philip A. Mijburg.
Hij is volgens onderzoekers van de Waarheidscommissie al jaren
een van de belangrijkste leden van de Basson-groep, en tevens
directeur van Protechnik Laboratories en Delta G Scientific, de
grootste geprivatiseerde covert companies. We kwamen die namen
al eerder tegen.
Een paar jaar geleden liet Davey zich in de ASA-Newsletter nog
portreteren als de oprichter van Lifestyle Management. Op een
andere foto poseert hij met Jan Lourens, ook een directeuren van
Protechnik. De Waarheidscommissie weet over Lourens dat hij een
verleden heeft bij de Special Forces, en dat hij samen met Basson
en Mijburg 'eliminatie acties' uitvoerde voor het Zuidafrikaanse
leger.

Davey heeft een goede redenen niet teveel over zijn verleden los
te laten. Hij verscheen in 1992 uit het niets op het
internationale toneel van conferenties en conventies. Dat was
vlak nadat de Klerk eind 1991 de privatisering van het chemische
oorlogsvoering programma gelaste. Zijn betrokkenheid bij
onderzoek in het veld dateert in ieder geval van 1988 -toen was
hij in Angola, voor de Zuidafrikanen.
Tegenwoordig is Davey een veel gevraagd spreker op internationale
bijeenkomsten over verondersteld gebruik van chemische wapens.
Begin volgende maand houdt hij in Ca<ro een lezing over
beschermende kleding voor inspectie-teams. Hij woont met vrouw
en kinderen in Den Haag, waar hij ook werkt. Want sinds 1 april
1995 is Brian John Davey Hoofd Health & Safety, bij het OPCW, the
Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens. Davey werkt bij
de organisatie die moet controleren of de ondertekenaars van het
verdrag dat de ontwikkeling, produktie, opslag en het gebruik van
chemische wapens verbiedt, zich aan de regels houden. De 500
werknemers van het OPCW verhuizen begin januari naar een nieuw
kantoor op de Catsheuvel, nu al geroemd vanwege de prestigieuze
architectuur. Het is de vraag of dr. Davey zijn huidige werkgever
volledig heeft ingelicht over zijn Zuid Afrikaanse verleden.

Het was Klaas de Jonge die Brian Davey op het spoor kwam. De
Jonge was door het NIZA (het Nederlands Instituut voor Zuidelijk
Afrika, de fusie van de AABN en het KZA) aangenomen om voor de
Waarheidscommissie onderzoek te doen naar geheime operaties van
het apartheidsregime in Europa. Na de arrestatie van Dr. Basson
werd hij gevraagd zich op de chemische oorlogsvoering te richten.
Een paar maanden geleden nam de Jonge contact op met het OPCW om
een bezoek het documentatiecentrum te brengen. Hij kwam niet
verder dan de portier. Het OPCW werkt alleen met staten, was het
argument. In informatie die individuen aandragen is de
organisatie niet ge<nteresseerd.
Pas onlangs stuitte de Jonge op het verleden van Brian Davey. Hij
moest zijn rapportage voor de Waarheidscommissie afsluiten zonder
medewerking van het OPCW. De organisatie bleef onbereikbaar voor
commentaar. Twee weken geleden heeft Peter Hermes van het NIZA
de onderzoeksverslagen in Zuid Afrika aangeboden aan de
Waarheidscommissie. Met het advies Brian Davey te horen over zijn
werk voor Lifestyle Management en over de activiteiten van zijn
voormalige collega's, Mijburg, Lourens en Basson. Collega's die
zich schuldig maken aan het schenden van verdragen, die Davey
juist moet controleren.  Ondanks het feit dat ook de presentatie
van het NIZA grotendeels achter gesloten deuren plaatsvond,
hebben de rapportages in Zuid Afrika de nodige opschudding
gewekt. Sindsdien hangt het OPCW aan de telefoon bij het
NIZA.Naarstig op zoek naar een kopie van het rapport over
chemische oorlogsvoering. Nu wel.

De rapportages die Klaas de Jonge op verzoek van de
Waarheidscommissie heeft gemaakt, zijn integraal op Internet te
vinden. Onderwerpen: De moord op Olof Palme , de moord op Dulcie
Septerber, de Seychellen coupe.
http://www.contrast.org/truth/

















--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.