nettime-nl: artikel van schone kleren kampagne (ccc@xs4all.nl)

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

From: ccc@xs4all.nl (SKK)

De media en de Schone Kleren Kampagne
Artikel voor de N5M3-bijlage van Ravage

De Schone Kleren Kampagne (SKK) probeert via campagnes de
arbeidsomstandigheden van arbeiders en arbeidsters die kleding produceren
te verbeteren. Via acties, protestbrieven, speciaal lesmateriaal voor
jongeren en infotours probeert de SKK consumenten in Nederland bewust te
maken van de omstandigheden waarin kleding wordt gemaakt. Hierdoor wordt
de druk op winkelbedrijven en fabrikanten opgevoerd waardoor die de
arbeidswetten in acht gaan nemen.

Het Schone Kleren gevoel....

De Schone Kleren Kampagne bestaat al ruim acht jaar en is opgericht naar
aanleiding van een staking op de Filippijnen. Inmiddels zijn er "Clean
Clothes Campaigns" in de hele wereld. In Europa zijn er tien SKK's in
negen landen, in België zijn er zelfs twee. De doelstelling van het SKK is
om door brede samenwerkingsverbanden van maatschappelijke organisaties en
vakbonden de arbeidssituatie van arbeiders van kleding en sportschoenen
wereldwijd te verbeteren. Veel westerse bedrijven hebben
productiefabrieken in Azië of Latijns Amerika, of ze besteden het uit aan
andere bedrijven, de zogenoemde subcontracting. Vaak worden essentiële
arbeidsrechten geschonden in deze fabrieken. Het minimumloon wordt niet
uitbetaald, arbeiders mogen zich niet aansluiten bij een vakbond,ze werken
vaak onder onveilige on ongezonde omstandigheden, ze worden gedwongen om
onbetaald over te werken en soms worden arbeiders ook fysiek mishandeld.
De SKK informeert via campagnes consumenten over de misstanden in deze
fabrieken en mobiliseert mensen om deel te nemen aan haar protesten. Dit
gebeurt door informatie te ‘vertalen' naar verschillende doelgroepen. Om
sportschoenengigant Nike aan te pakken werd bijvoorbeeld een mobilie
expositie voor scholen ontwikkeld. Voor winkelpersoneel werd een speciale
quiz ontwikkeld waarin zij haar kennis van misstanden in productielanden
kon testen en ontwikkelen. De Schone Kleren Kampagne is in de tussentijd
uitgegroeid tot een netwerk van bijna 200 maatschappelijke organisaties en
vakbonden in Europa. Niet alleen C&A maar ook vele andere grote
kledingmultinationals zijn ‘wakker geschud': door akties, brieven,
onderzoek, congressen, publieksmanifestaties, tournees van
vakbondsactivisten, tribunalen en onderhandelingen.

Campagnes

De Schone Kleren Kampagne richt zich voornamelijk op de multinationale
ondernemingen, arbeidsomstandigheden en mensenrechten. De campagnes
focussen zich op een aantal firma's. Hierdoor kunnen middelen zoals
onderzoek maximaal worden ingezet en het is ook publicitair gezien
gemakkelijk. Een andere reden is dat kleine firma's minder macht hebben.
Voorbeelden zijn C&A in Nederland, Hennes&Mauritz in Zweden en Nike
(overal). Deze benadering heeft goede resultaten gehad, maar er zijn ook
negatieve kanten aan. Mensen denken dat slechts één firma de
arbeidsrechten niet respecteert en dat alle anderen wel goed zijn. Of
wanneer de firma het beleid iets aanpast, zoals C&A en H&M allebei hebben
gedaan, dat het probleem dan is opgelost, terwijl er meestal maar erg
weinig verandert.

Er is veel mis in de wereld en de arbeidsomstandigheden in fabrieken is
daar maar een van. Toch meent de SKK dat dit een belangrijk onderwerp is
om actie op te voeren, omdat kleding een erg goed voorbeeld is om aan
mensen het onderliggende verhaal te vertellen. Globalisering en
economische groei zijn de toverwoorden van deze tijd, en investeringen
zijn het beste dat een land kan overkomen omdat dat werkgelegenheid en in
het kielzog daarvan welvaart zou brengen. Door kledingproductie als
voorbeeld te nemen kan aangegeven worden dat dit verhaal niet klopt. De
werkgelegenheid is er wel, maar als de lonen te laag zijn om van te leven
en als mensen gedwongen arbeid verrichten dan kunnen er vraagtekens
gesteld worden bij de juistheid van ongebreidelde groei. De uitbuiting van
vrouwen en kinderen, de nadelen van internationale arbeidsdeling, kortom
de offers die gebracht worden in de productielanden opdat de westerse
consumptiemaatschappij in tact blijft; dit alles komt samen in de
campagnes rondom schone kleding. SKK roept zelden een boycot uit van een
producent omdat de arbeiders dan helemaal geen inkomen meer hebben. In
plaats daarvan probeert zij overtredingen te bestrijden en via consumenten
de druk op het bedrijf op te voeren. De groei van het aantal SKK's in
diverse landen kan voor een groot deel verklaard worden doordat mensen die
kritisch staan ten opzichte van globalisering nu aan een gedeelte ervan
kunnen werken. En het werkt! Via protestbrieven en doelgerichte campagnes
is een aantal uitwassen van schending van arbeidsrechten tegengegaan. Een
aantal brieven uit Europa kan soms voldoende zijn om het management van
een fabriek met de vakbond aan het praten te krijgen. In Zimbabwe
bijvoorbeeld zijn onder andere dankzij de protestbrieven onderhandelingen
weer geopend met de vakbond over 2000 ontslagen arbeiders.

Slagen in lagen

De SKK maakt voortdurend gebruik van verschillende methoden om mensen te
informeren en te mobiliseren. Er zijn campagnes die gericht zijn op de
directe consumenten van artikelen die vaak onder slechte
arbeidsomstandigheden worden geproduceerd. Zo is er samen met de
jongerenorganisatie CNV een workshop voor jongeren ontwikkeld, de Air
Files. Dit is een dia- serie over twee buitenaardse wezens, Frieda en
Scotty die de aarde bezoeken op zoek naar sportschoenen en daar erachter
komen dat de omstandigheden waarin deze schoenen worden geproduceerd niet
ideaal zijn. Aan de hand van deze workshop gaan jongeren zelf discussieren
over kleding en kledingproductie. Meer dan 1500 jongeren zijn inmiddels
aan het denken gezet over de productie van hun favoriete sportschoen. In
de campagne rondom de Euro 2000 zullen vooral voetballers en sportfanaten
worden aangesproken. Doordat de campagnes zich direct op de doelgroepen
richten kan een maximaal resultaat bereikt worden. De SKK doet meer dan
reageren op misstanden in het productieproces. Zij is in 1994 begonnen met
de onderhandelingen over een Eerlijk Handels Handvest, een gedragscode met
acht eisen erin, die voor de gehele uitbestedingsketen moet gelden en een
onafhankelijke controle, onder toezicht van een speciaal op te richten
stichting. Samen met de FNV, NOVIB en de SKK zijn de gesprekken begonnen,
inmiddels zijn ook het CNV en enkele branche organisaties erbij betrokken
geraakt. Met het Eerlijk Handels Handvest hopen we een nieuw sterk middel
in handen te hebben om bedrijven ertoe te zetten mee te werken aan het
verbeteren van de arbeidsomstandigheden in de kleding- en
sportgoederenindustrie.

Media

De SKK heeft geen echte officiële mediastrategie. Simpelweg komt het erop
neer dat wij basisinformatie verzamelen en deze zodanig weergeven dat het
voor de achterban van de meer dan tweehonderd groepen op Europees niveau
die met schone kleren productie bezig zijn toegankelijk is. De media wordt
vooral ingezet voor publieksvoorlichting, solidariteitsacties en het aan
de kaak stellen van bedrijven.

Een voorbeeld van solidariteitsacties zijn de urgent appeals. Regelmatig
komen klachten binnen van arbeiders uit het Zuiden over schendingen van
arbeidsrechten zoals verplicht en onbetaald overwerk, mishandeling van
arbeiders en het verbod op vakbonden. De SKK organiseert, samen met andere
Europese SKK's zo'n drie maal per jaar een protestbrieven-actie hierover.
Naar aanleiding van een concrete case worden consumenten gevraagd om een
protestbrief te schrijven of te ondertekenen naar het management van een
dergelijke fabriek, naar overheidsinstellingen of naar de winkelbedrijven
die kleding in de fabriek laat produceren. Kledingarbeidsters die strijden
voor een leefbaar loon, normale werkuren of een vrije dag per week kunnen
zo direct ondersteund worden door mensen uit het westen, waar mogelijk
internationaal. Tweehonderd mensen in Nederland hebben zich hiervoor al
opgegeven.

Er zijn verschillende manieren om de aandacht van de pers te krijgen:
persberichten schrijven of een persconferentie beleggen, een paar
Aziatische specialisten naar hier halen om als getuige te kunnen optreden,
en natuurlijk de vertrouwde straatacties, bij een winkel of fabriek. Het
verzamelen van oude schoenen van bezorgde consumenten en deze dumpen bij
het Adidas kantoor was goed voor nationale persaandacht in België. In
Nederland werd een afdeling van Vendex dichtgeplakt met plastic vanwege
een vakbondsstaking in Zimbabwe. Een draagbaar winkelraam visualiseerde
productieomstandigheden en protesten, en reisde van land naar land. Of wat
te denken van de Australische bijdrage in de internationale NIKE-campagne:
er werd een immense geurvreter gemaakt, om de stank van slechte
arbeidsomstandigheden weg te krijgen. In Engeland maakten jongeren zelf
een nieuwsblad om onder jongeren te verspreiden. In Spanje werd gebruik
gemaakt van een op personen gerichte campagne. Zeven voetbalspelers werden
bedolven onder 50.000 protestkaarten over de werkomstandigheden in de
sportgoederenbranche. De SKK zet veel onderzoeken direct op internet.
Internet wordt zo in feite een naslag medium dat gebruikt kan worden als
een on line archief. Het blijft echter wel moeilijk om al deze informatie
op een juiste manier te structureren zodat het toegankelijk blijft.
Internet is een interessant medium omdat het de kans biedt om de
informatie en reclame van bedrijven te weerspreken op hetzelfde niveau.
Bij een medium zoals televisie met haar reclameblokken die in totaal wel
enkele uren per week beslaan zou dat bijvoorbeeld nooit kunnen. Daar
voeren bedrijven de boventoon om hun producten die nog goedkoper zijn dan
de concurrent aan te prijzen. De meeste groepen zijn te klein om in
hetzelfde reclameblok de kijker uit te kunnen leggen waarom de prijzen zo
laag zijn. Internet biedt veel meer mogelijkheden om bedrijven via
hetzelfde medium van repliek te dienen.

Dankzij diverse protesten in allerlei landen kunnen de grote
winkelbedrijven en producenten nu niet langer de wensen van consumenten
negeren. In 1990 kopte het Utrechts Nieuwsblad bij de start van de
Nederlandse Schone Kleren Kampagne: "C&A vindt actie onrechtvaardig en
onaangenaam" Woordvoerder Remarque van C&A werd verderop in het artikel
geciteerd: "Ik kan instaan voor 99 procent van de kleding die bij ons in
de rekken hangt. Nu kunnen actievoerders wel zeggen dat dat niet zo is,
maar laten ze in plaats van iets te roepen maar eens met bewijzen komen."
In 1998 kunnen we in de Volkskrant lezen dat "C&A is wakker geschud". Het
bedrijf heeft inmiddels een gedragscode die de vrijheid van vereniging
omvat en een eigen controle-instantie die een jaarverslag publiceert. En
onafhankelijke controle? Opnieuw de Volkskrant: "Er is nog geen goede
controle-instantie die onafhankelijk, objectief en terzake kundig is",
zegt woordvoerder van C&A Greene geëmotioneerd. "We sluiten ons daar ook
niet voor af. Wij zijn al jaren op dit vlak bezig, pragmatisch. Daar zijn
we trots op, maar we hebben het probleem nog lang niet opgelost".

In de toekomst wil de SKK de toegankelijkheid van informatie vergroten en
meer mensen bewust maken van de arbeidsomstandigheden van arbeiders in
kleding en sportschoenen fabrieken. De SKK denkt hierbij aan het geven van
digitale workshops, het binnendringen van de website van bedrijven of het
linken naar digitale steden om consumenten te onderscheppen wanneer zij op
het punt staan om een on-line aankoop te doen. Net zoals we vroeger
consumenten op straat aanspraken als zij een winkel wilden
binnengaan......

Kader 1: Het EK voetbal 2000

In juni 2000 worden de Europese kampioenschappen georganiseerd door
Nederland en België. Het SKO organiseert samen met IRENE een kampagne
rondom de arbeidsomstandigheden waaronder sportartikelen worden
geproduceerd, meestal in ontwikkelingslanden. Bekende merken als Nike,
Adidas, Puma en Reebok zullen worden aangesproken op de ‘schone';
productie van hun artikelen. Sommigen van hen hebben een eigen
bedrijfscode, die gericht is op sociale omstandigheden. In het kader van
dit project zijn er verschillende plannen, zoals het verkopen van fair
play tickets, journalisten naar landen laten reizen waar sportartikelen
worden geproduceerd om zelf te zien hoe de arbeidsomstandigheden zijn.
Bekende sporters die oorspronkelijk uit deze landen komen worden gevraagd
om mee te reizen om daarna als getuige te kunnen optreden over de
arbeidsomstandigheden. In december zal tevens een grote aktie plaatsvinden
tijdens het moment van loting (12 december 1999). In verschillende
Europese landen wordt een loting gehouden, en voor en tijdens de
wedstrijden wordt een tournee georganiseerd langs alle acht stadions. In
Nederland is dat Arnhem, Rotterdam, Eindhoven en Amsterdam. De exacte
plannen zijn nog niet bekend dus ideeën zijn erg welkom. Verder heeft de
SKO nog veel hulp nodig bij de uitwerking van deze plannen, dus meld je
aan! (tel: 020-4122785, email:ccc@xs4all.nl)

Kader 2: Geen schandaal aan mijn voeten: zaterdag 15 mei om 13.00 uur op de
Dam

Op 15 mei wordt op de Dam in Amsterdam een afsluiting gehouden. Ongeveer
duizend jongeren worden verwacht om te protesteren tegen
werkomstandigheden van arbeiders in fabrieken die sportartikelen
produceren. Er zijn discussies met vertegenwoordigers van bekende
sportartikelen en SKK, er komen acts van Housers, Hip Hoppers, Skaters,
Gabbers en voetballers etc. De grootste protestbrief aller tijden zal
worden aangeboden aan wanpresterende sportschoengiganten.  Op deze brief
staan schoenafdruken van consumenten die wel sportschoenen willen dragen
maar alleen als deze worden geproduceerd met inacht neming van
arbeidsrechten.

Kader 3: Next five minutes.

De Schone Kleren Kampagne heeft inmiddels een intensive samenwerking
opgebouwd met netwerken van organisaties in productielanden. Bijvoorbeeld
met het Asian Migrant Centre en het Asia Monitor Resource Centre. Beide
organisaties zetten zich in om de arbeidsomstandigheden in Azie te
verbeteren en voeren zelf campagnes uit in de regio. Samen met deze
organisaties wordt een presentatie gegeven op het Next Five Minutes
festival.

Secretariaat van de schone kleren kampagne: Rik, Anne, Nathalie, Ineke,
Vivian, Nina, Joris en Esther

http://www.cleanclothes.org
http://www.xs4all.nl/~ccc

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.