nettime-nl: kritiek

[Martin Sjardijn <sjardijn@xs4all.nl>]

EEN BEKEND VERHAAL #1 (...Het Web lijkt op dit moment de enige vrijplaats
voor kritiek binnen de beeldende kunst...)?! 

Als redacteur o.k&kunst van De Digitale Hofstad (zie kunsten) tracht ik een
nieuw platform te bouwen voor kritiek.
Met Philip Peters (Vaderland)is de enige kritiek binnen het Haagse sinds
decennia verdwenen. Bekende reactionaire
opvattingen ten aanzien van technologie zijn er in Den Haag oorzaak van dat
men binnen de plaatselijke kunstwereld nauwelijk of geen toegang heeft tot
het Web. Daar komt bij dat hier sinds de verrechtsing een chronisch
geldgebrek heerst onder (de meesten zijn pragmatisch) kunstenaars die
daardoor gedwongen zijn zich aan te sluiten bij de
wensen en smaak van het hedendaags kunstmanagement in Den Haag. De
plaatselijk kunstinstelling
Stroom echter maakt inmiddels over de rug van kunstinitiatief gebruik van
het Web. Dat is het gevolg van het feit dat een aantal
kunstenaars/wetenschappers (tijdelijk verenigd binnen UBIQUE rond 1990) in
Den Haag vanaf 1985
rond "Weigtless Sculpture" Stroom via subsidieaanvragen dwongen mee te
denken over technologische
ontwikkelingen. 

Sinds de zestiger jaren wordt in Den Haag door een kleine groep van
kunstenaars strijd gevoerd tegen een
mentaliteit van huiskamerbeleid die teruggaat tot diep in de 19e eeuw. Men
huldigt de opvatting binnen
het Haagse, dat een kritische houding, zoals die traditioneel binnen de
beeldende kunst gebruikelijk is, niet
thuishoort in de Residentie. Alle nieuwlichterij wordt dan ook zo snel
mogelijk onschadelijk gemaakt of
doodgezwegen, zodat naar buiten toe in ieder geval het rustige imago kan
worden gehandhaafd.
Beeldende kunst dient een ontspannende bijzaak te zijn en hobby voor wat
oudere dames en heren, die
men in Pulchri en de Haagse Kunstkring de afgelopen decennia heeft kunnen
aantreffen. Op een ander
niveau dient de kunst als een leuke bron van inkomsten, zoals bij Stroom,
dat zich profileert als een
bedrijf, een mentaliteit die bij Haagse politici als vanzelfsprekend wordt
beschouwd. In die gebieden
bevinden zich mensen die alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat hun
bron van inkomsten veilig
gesteld is. Ongelooflijk is het dan ook om een brief te onvangen van bijv.
Stroom met de volgende
inhoud, in antwoord op een van de subsidieverzoeken die ik deed. 

Om hun inkomsten veilig te stellen mijdt men derhalve categorisch iedere
ontwikkeling en vernieuwing,
die niet aansluit bij hetgeen landelijk geaccepteerd is. Dat betekent dat
ieder bijzonder of authentiek
kunstzinnig initiatief genegeerd wordt en min of meer doodgezwegen. Om een
en ander kracht bij te
zetten cultiveert men de opvatting dat er geen belangrijke kunst door Haagse
kunstenaars geproduceerd
wordt, want het Den Haag van de hedendaagse "Daames en Heeren 17" dient een
rustige centrum van
politiek te blijven. 

Pulchri-studio en de Haagse Kunstkring zijn vanouds oorden van stoffige rust
om er in een sfeer van
kunst 'de wandelgangen' te bedrijven. Beeldende kunst dient als aardige
afleiding om de heikele sociaal
economische belangen wat te omzeilen. Succes heeft men hier door niet op te
vallen, maar zich aan te
sluiten op een voor de Haagse Daames "creatieve en authentieke" wijze. Men
handhaaft de status quo
door zich politiek correct te gedragen, d.w.z. domweg kritiekloos zich aan
te sluiten bij hen die de
tijdelijke bestuurders zijn op basis van pragmatische kwaliteiten met een
ontspannende kwaliteit. En om
deze tijdelijke hoogwaardigheidsbekleders gunstig te stemmen luistert men
braaf naar wat het landelijk
kunstmanagement voorschrijft om zich eventueel achter te kunnen verschuilen.
Het verhaal klinkt
bekend. In vele geschriften van kunstenaars rond de eeuwwisseling kan men
dergelijke verhalen
aantreffen. Er is weinig veranderd of erger... terug naar vroeger tijden! 

Om iets te proeven van het gevecht dat zich achter de schermen van de Haagse
cac afspeelt terzijde van
Turrell, een tekst van Bob Bonies, Beeldend Kunstenaar en directeur van de
Vrije Academie, 


DISCUSSIETEKST T.B.V. HOUTRUST-PLATFORM BEELDEND KUNSTENAARS DEN HAAG
1997 

Met als gemeenschappelijk geformuleerd doel: het verbeteren van de
maatschappelijke positie van de in
Den Haag werkzame beeldende kunstenaars met daarbij als middel het
versterken van de voor de
beoefening en voor het maatschappelijk functioneren van het resultaat
daarvan, infrastructuur, is het
Overleg Beeldend Kunstenaars zes jaar geleden gestart. 

In eerste instantie betrof het Overleg BK een vijftigtal kunstenaars van wie
een deel lid van een of andere
kunstenaarsorganisatie, anderen zg. "ongebonden". Uit dit Overleg BK is het
huidige Overleg BK
ontstaan tussen vertegenwoordigers van Haagse kunstenaarsverenigingen en
Haagse afdelingen van
landelijke organisaties van beeldend kunstenaars. Gezamenlijk vormen zij de
stem van een aanzienlijk
deel van het totaal van Haagse beeldend kunstenaars. Tegelijkertijd moet
echter worden vastgesteld dat
waarschijnlijk honderden anderen niet georganiseerd zijn, een situatie die
naar het zo uitkomt al of niet
gebruikt is om de door het Overleg BK naar voren gebrachte standpunten te
relativeren en/of te
veronachtzamen. 

Dit nu maakt het noodzakelijk om ervoor te zorgen dat er periodiek door het
Overleg BK een platform
georganiseerd wordt waar iedere Haagse beeldend kunstenaar, ongeacht lid van
een vereniging of
ongebonden, voor wordt uitgenodigd. Het voorstel is dan ook om een vierde
Houtrustbijeenkomst te
organiseren met als centraal gesprekspunt: 

De voor Haagse beeldend kunstenaars noodzakelijke infrastructuur aan
voorzieningen en het
noodzakelijke Haagse niet-museale beeldende kunstbeleid. 

Te denken valt daarbij aan: 

    Voldoende betaalbare ateliers; 

    Financiële middelen voor onderzoek en experiment; 

    Mogelijkheden om werk publiek te maken, tentoon te stellen en/of voor
manifestaties; 

    Processen van beeldende kunst en uiteindelijke resultaten te
documenteren, daarover te publiceren
    en het publiek daarvoor te interesseren; 

    Een Haagse kunstuitleen met een lage drempel zowel voor de kunstenaars
(aanbod) als voor het
    publiek (afname) waarbij alle aspecten van de productie van beeldende
kunst in Den Haag aan bod
    komt; 

    Een diversiteit aan opdrachtsituaties voor alle disciplines van
hedendaagse beeldende kunst met
    daarbij de mogelijkheid van open inschrijving en optimale
toegankelijkheid voor haagse beeldend
    kunstenaars tot dit marktsegment. 

Dergelijke aspecten van goed gemeentelijk beeldende-kunstenbeleid, waarbij
geldt dat kunsten- en
kunstenaars-beleid ondeelbaar dient te zijn, heeft het Overleg BK bij
herhaling geformuleerd en aan het
Haags gemeentebestuur kenbaar gemaakt. Het heeft alles niet veel mogen
baten, de stelselmatige afbraak
van beleid en voorzieningen, zoals direct na het instellen van Stroom hcbk
samen met de voortdurende
bezuinigingen op gang zijn gebracht, ten gevolge waarvan voor een steeds
groeiend aantal Haagse
beeldend kunstenaars de condities waarin gewerkt moet worden ernstig zijn
verslechterd. 

Als voorbeelden: 

    De met veel inspanning bereikt afspraak van ƒ 60,-/m2 gemeentelijke
atelierhuur kan door steeds
    minder Haagse beeldende kunstenaars worden opgebracht. 

    De gemeentelijke kunstaankoop is verworden tot een ver- dwijntruc
waarbij schijn-aankopen
    plaatsvinden en feitelijk niets wordt gekocht (zg.
"stimuleringsgelden"). Oorzaak, het gewoon niet
    willen verwerven van kunstwerken van Haagse beeldend kunstenaars. 

    De van oorsprong Haagse kunstuitleen is een pseudogalerie en Art Bank
geworden en het Haags
    Centrum voor Beeldende Kunst speelt liever mooi weer met internationale
reputaties dan zich te
    manifesteren met het werk van Haagse beeldend kunstenaars. 

"Den Haag op de kaart van de kunst" door het onzichtbaar maken van de Haagse
beeldende kunst
waarbij niet wordt geschroomd met grabbelton-procedures en listige
verdwijntrucs mooi weer te spelen
door voor 150 Haagse "getoetste" kunstenaars ƒ 6.000,00 per jaar
"stimulerings" -geld beschikbaar te
stellen (uit het oogpunt van "vereenvoudiging" van ƒ 7.000,- per jaar nu ƒ
6.000,- per jaar geworden). 

Het Overleg BK heeft het vertrouwen in het Stroom-bestuur (en -directie)
opgezegd. Inmiddels wordt er
achter de gordijnen met Stroom meegedacht en "overleg" gevoerd met als
gevolg dat keer op keer Stroom
naar de gemeentepolitiek de schijn kan ophouden dat met "het georganiseerde
veld" overeenstemming is.
Hetzelfde is onlangs nog brutaalweg gesuggereerd richting Haagse beeldend
kunstenaars (AOP '97). 

Menig Haags beeldend kunstenaar heeft dan ook zijn vertrouwen in zowel
Stroom als in de
betrouwbaarheid van het Overleg BK verloren. Dit alles maakt het organiseren
van een Houtrust-platform
meer dan noodzakelijk. Het Overleg BK dient zich te legitimeren en met grote
urgentie moet vastgesteld
worden namens wie nu eigenlijk wàt gezegd wordt. 

Op een situatie van vrijblijvende besloten eetclubjes van BK-voorzitters op
initiatief van Stroom zitten we
niet te wachten, wel op een goed (dus open en democratisch functionerend) en
voor Haagse beeldend
kunstenaars en het publiek effectief Haags Centrum voor Beeldende Kunst. 

Het Haagse niet-museale beeldende-kunstbeleid omvat twee bepalende noemers;
aanbod en afname. 

Aanbod is gevolg van productie. Een werk van beeldende kunst is gemaakt door
een beeldend
kunstenaar, net zo simpel als schoen-schoenmaker, fabrikant, etc, etc. De in
Den Haag werkzame
beeldend kunstenaars vormen een groep waarvan een deel de beeldende kunst
beoefent puur als
vrijetijdsbesteding, hobby en een ander deel als zelfontwikkeling en/of uit
psychische noodzaak en weer
anderen met daarbij als extra kenmerk, het verwerven van inkomsten, het
voorzien in het
levensonderhoud. Voor de hobby-beeldende kunstbeoefening zijn voorzieningen
als Het Koorenhuis
(centrum voor kunstzinnige vorming) beschikbaar. Voor de andere beeldend
kunstenaars zijn ateliers (à ƒ
60,00/m2) en werkplaatsen voor collectief gebruik beschikbaar (Grafische
Werkplaats/Vrije Academie). 

Om in aanmerking te kunnen komen voor een individuele financiële bijdrage
voor de beoefening van
beeldende kunst voorziet het beleid in een scala aan mogelijkheden zoals: de
Ooievaarspas (inkomen rond
het minimum) biedt iedere Hagenaar (dus óók de beeldend kunstenaars) korting
op de tarieven van de
voorzieningen (Vrije Academie: 25%). Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt
naar intentie,
beroepsmatigheid of kwaliteit van het werk. In het kader van deze
discussietekst blijft de beoefening van
de beeldende kunst als hobby (Koorenhuis) verder buiten beschouwing. Voor de
toelating op de Vrije
Academie geldt dat er sprake moet zijn van een steeds onderzoekende
beoefening van de beeldende
kunst, ongeacht of daarbij sprake is van inkomstenverwerving (intentie tot)
dus beroepsmatig of niet, dus
amateur. Met andere woorden, de aard en kwaliteit van de kunstbeoefening
staat centraal. Dit betekent
overigens dat de Vrije Academie ook voor Haagse beroeps beeldend kunstenaar
van nutte kan zijn. Als
derde voorziening in het kader van het Haagse niet-museale
beeldende-kunstbeleid is Stroom hcbk
opgericht. Het oorspronkelijke gemeentelijke opdrachtenbeleid, het
(niet-museale) aankoopbeleid, de zg.
tentoonstellingsubsidies, de toekenning van (gemeentelijke) ateliers en
dergelijk regelingen en zaken
behoren tot de taak van Stroom. 

Bij de uitvoering van haar taak maakt Stroom onderscheid tussen enerzijds op
"beroepsmatigheid"
getoetste Haagse beeldend kunstenaars en andere beeldend kunstenaars al of
niet Haags en ongeacht de
zg. beroepsmatigheids-toets-keurmerk van Stroom. De beeldende kunstenaars
met Stroom-keurmerk
staan als zodanig geregistreerd en kunnen zich als zodanig periodiek laten
herkeuren. Het aantal dergelijke
gekeurde beeldend kunstenaars groeit gestaag (anno 1997 ca. 750). Aan een
Stroom-toets-keurmerk kan
een kunstenaar bepaalde privileges ontlenen. Uitsluitend een
Stroom-toets-keurmerk-kunstenaar kan in
aanmerking komen voor een zg. AOP-voorziening (max. ƒ 6.000,00 p.j.),
toekenning-bemiddeling voor
gemeentelijke ateliers, zg. presentatie subsidie etc. zijn exclusief voor
Stroom-toets-keurmerk-kunstenaars
beschikbaar. 

Deze (te) ver doorgevoerde regulering gaat gepaard met allerlei
adviescommissies, administratie en
veroorzaakt een onwaarschijnlijk hoge overhead. In dit verband kan inmiddels
gesproken worden over
allerlei categorieën van beeldend kunstenaars met opgeplakte etiketten voor
gebruik of misbruik,
AOP-kunstenaars, Artoteek-kunstenaars, Stroom-kunstbeleid-kunstenaars,
Stroomservicebureau-kunstenaars, Bijstandskunstenaars, Fondskunstenaars en
binnenkort
WIK-kunstenaars. Het centrale kenmerk van beleid van met name Stroom hcbk is
dat van verdeel en
heers en toenemende stigmatisering. In de plaats van doelmatige afstemming
van beleidsonderdelen en
samenhang is een kaartenhuis met gesloten kamers ontstaan, worden
kunstenaars tegen elkaar uitgespeeld
en raken steeds meer Haagse beeldende kunstenaars in een isolement en
verslechtert hun
maatschappelijke positie. 

Het a.s. Houtrust-platform Beeldend Kunstenaars '97 kan tot doel hebben om
de behoefte aan
gemeentelijk niet-museaal beeldende-kunstbeleid te meten en daarbij vast te
stellen in hoeverre het
huidige beleid (beleidsuitvoering Stroom hcbk) daarin voorziet, aangevuld of
gecorrigeerd moet worden. 

BOB BONIES, Den Haag Maart 1997 
---
WEIGHTLESS SCULPTURE

http://www.xs4all.nl/~sjardijn

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.v2.nl/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.