nettime-nl: CG uit de Duitse provincie

[kees@stad.xs4all.nl (kees/ventana)]

(verschijnt in de komende Ravage)

Communicatie Guerrilla, de Enige Echte Waarheid en het Net.

Twee jaar geleden verscheen in Duitsland het Handbuch der Kom-
munikations Guerrilla. Inmiddels is een derde druk verschenen,
met een gewijzigde kaft omdat een uitgeverij van autoknutsel-
boeken geklaagd had over plagiaat. Het boek en de tournee van
de auteurs lieten een spoor aan linkse ideologische en
strategische verwarring en vernieuwing achter zich. Vorig
jaar, tijdens de Eurotop in Amsterdam werd het boek in ons
land gepresenteerd waarna meteen de Internationale der
Communicatie Guerrilla opgericht werd. Deze mondde uit in de
eerste jubeldemonstratie. Diep uit het Duitse achterland
lieten de auteurs onlangs weer van zich horen.

Dit bericht is gericht aan degenen die flink tabak hebben van
de repressieve politiek op hun stoep en niet gefrustreerd
genoeg zijn om afstand te doen van een kritische houding en
het perspectief van politieke interventie, die tegelijkertijd
weigeren te geloven dat linkse politiek noodzakelijkerwijs
saai, ouderwets en immer zeer serieus moet zijn. Het is ook
gericht aan diegenen die belangstelling hebben voor artistieke
expressie, met het gebruik van allerlei materiaal, waaronder
het internet, om de wetten van de normaliteit te verstoren. 
Het wordt verstuurd door enkele provinciale
communicatie-guerrilla's als uitnodiging om deel te nemen,
kritiek uit te oefenen, te vernieuwen en een manier van
politiek bedrijven te ontwikkelen die de bloedserieuze
werkelijkheid uitdrukt in een vorm die niet meteen onze meer
hedonistische kanten in slaap doet vallen. Natuurlijk is dit
een tegenstelling in zichzelf: hoe kun je nu lollig doen in
omstandigheden van groeiend racisme, staatscontrole en
ontmanteling van de welvaartsstaat, om maar wat te noemen. Aan
de andere kant; zelfs Karl Marx heeft niet gesteld dat
saaiheid revolutionair is. (Ook lol trouwens niet, als doel op
zich.)

Inzicht
Onze gedachten over Communicatie Guerrilla (CG) vertrokken
vanuit een simpel inzicht in onze eigen politiek: informatie
en politiek onderwijs is nutteloos als niemand erin
ge‹nteresseerd is. Na jaren pamfletten te hebben uitgedeeld,
brochures te hebben gemaakt over allerlei soorten onrecht,
bijeenkomsten gehouden te hebben en teksten gepubliceerd, zien
we niet in hoe dit op zichzelf zou kunnen leiden tot sociale
verandering. Het heeft niet erg veel zin om ons te richten op
de mentaliteitsverandering van een leraar terwijl de kids
skinheads zijn geworden. 
Dit besef leidde tot een fundamentele kritiek op het
traditionele concept van politiek, die z'n wortels heeft in
18e eeuwse Verlichting: als je de waarheid naar de massa's
brengt, verzwegen nieuws en informatie verspreidt en de
verdraaiingen van de burgerlijke media blootlegt, komt alles
wel goed. De huidige critici van de 'informatie-maatschappij'
klagen vaak over een 'informatie-overkill' die het onmogelijk
maakt om goed van kwaad te onderscheiden. Maar sinds de
afkondiging van het postmodernisme is het nogal moeilijk
geworden om aan te dringen op de Enige Echte Waarheid. En als
er al zoiets bestaat, doet het er niet toe. Is niet het echte
probleem van de informatie-maatschappij dat juiste feiten en
informatie, zelfs als ze algemeen aanvaard zijn, geen
consequenties hebben? 
Iedereen weet dat de ozonlaag verdwijnt. Iedereen weet dat de
rijken rijker worden en de armen armer... 
Voor ons, die in communisme geloven, is het moeilijk te
begrijpen waarom dit besef niet leidt tot fundamentele
verandering - maar het doet dat zeker niet. Inzichten in het
verband tussen de ontvangst van informatie, kennis en de
opties om te ageren binnen een sociale context hebben
blootgelegd hoe informatie betekenisvol en vervolgens relevant
wordt. Deze theorie‰n hebben laten zien dat informatie op zich
geen betekenis heeft en geen consequenties. Beide worden
alleen gecre‰erd door de actieve ontvangst en door de
beschikbare actiemogelijkheden van het publiek. Maar dit
banale gegeven wordt in het kader van de linkse politiek maar
zelden in beschouwing genomen. 
Communicatie Guerrilla baseert zich in de eerste plaats op het
concept van het actieve en creatieve publiek. Wij zien het als
een vorm van politieke communicatie die niet gericht is op
argumenten en feiten zoals de meeste pamfletten, brochures,
leuzen of spandoeken. Op zijn eigen manier neemt het een
militant politiek standpunt in. Maar anders dan de meer
traditionele militante standpunten (steen ontmoet winkelruit)
richt het zich niet op het vernietigen van de codes en tekens
van macht en controle maar op het vervormen van hun betekenis.
In de huidige situatie - geen massa-beweging, New Labour, etc,
etc - is dat misschien wel een effectievere manier om tegen de
allesoverheersende blabla van de macht te ageren. Communicatie
Guerrilla heeft niet de pretentie om in te grijpen in de
heersende kanalen van communicatie of deze te vernietigen,
maar om de getransporteerde boodschappen om te leiden en te
ondergraven.

Normaliteit
Maar wat is hier nu nieuw aan? Je hebt immers de Berlijnse
Dada‹sten gehad, de Italiaanse Stadsindianen, de
Situationisten... De wortels van CG kunnen herleid worden tot
legendarische karakters als de Tsjechische soldaat Schwejk en
de wijze gek Tijl Uilenspiegel. Lopend in de voetsporen van de
avantgarde uit vroegere tijden, pocht CG niet over de
uitvinding van een nieuwe politiek. Liever wil het een concept
van politiek in ere herstellen die niet alleen kijkt naar wat
er gezegd wordt, maar zich richt op hoe het gezegd wordt. Want
het is duidelijk niet genoeg om de dominante ideologie te
confronteren met onze eigen waarheden. Wat nodig is, is een
praktische, materi‰le kritiek op de structuren van
communicatie zelf.
Voor de duidelijkheid: Communicatie Guerrilla is niet bedoeld
als vervanging van een rationele kritiek op de dominante
politiek en hegemoniale cultuur. Het kan ook tegeninformatie
niet vervangen maar cre‰ert aanvullende mogelijkheden om in te
grijpen. Maar het moet ook niet gezien worden als de slagroom
op de taart, als een beetje aanvulling op de noeste arbeid van
de Verlichting.
Onze idee‰n richten zich op de westerse maatschappijen van het
laat-kapitalisme die niet door gewelddadige dwang beheerst
worden, maar door instemming en repressieve tolerantie. Ze
bezitten een zekere graad van politieke vrijheid. Hoewel deze
vormen van politiek soms ook gebruikt werden in meer
onderdrukkende omstandigheden. 
Het burgerlijke systeem krijgt z'n kracht - onder andere zaken
- uit het vermogen om kritiek in zich op te nemen. Een
regering heeft oppositie nodig, elke mening moet afgewogen
worden tegen een andere. Het concept van representatieve
democratie baseert zich op het verzinsel van eerlijke
uitwisseling. Elke kritiek die niet fundamenteel korte metten
maakt met de legitimiteit van het heersende systeem, wordt er
onderdeel van. Aangezien westerse maatschappijen gebaseerd
zijn op het rationele vertoog, kan een fundamentele kritiek
van hun symbolische orde misschien krachtiger uitgedrukt
worden via het nonverbale, paradoxale, mythische. 
Communicatie Guerrilla probeert in te grijpen zonder
geabsorbeerd te worden in het dominante debat. We zoeken naar
wegen om aan situaties deel te nemen en tegelijkertijd elke
constructieve rol af te wijzen.
Machtsverhoudingen hebben de neiging om normaal te gaan
lijken, natuurlijk zelfs en zeker onvermijdelijk. Ze zijn
ingeprent in de regels van het dagelijks leven. CG wil die
korte en flonkerende momenten van verwarring en vervorming
cre‰ren, momenten die laten zien dat alles helemaal anders zou
kunnen zijn. Een gefragmenteerd utopia als kiemen van
verandering.
Op zijn zoektocht naar de kiemen van subversie, probeert
Communicatie Guerrilla tegenstellingen naar boven te brengen
die begraven liggen in ogenschijnlijk normale, dagelijkse
situaties. Het probeert de normaliteit te verstoren door die
onuitgesproken verlangens aan te spreken die gewoonlijk
weggedrukt worden door de allesomringende gedragsregels,
regels die zowel de sociaal aanvaarde manieren van gedrag
voorschrijven als de 'normale' manieren van communicatie en
interpretatie. 
Om een simpel voorbeeld te geven: de meeste mensen zullen van
mening zijn dat het niet goed is om zwart te rijden, ook al is
er een breedgedragen gevoel dat het openbaar vervoer veel te
duur is. Als daarentegen enkele Communicatie Guerrilla's er in
slagen om bij een belangrijke openbare gebeurtenis, zoals de
begrafenis van Lady Di, vervalste aankondigingen te
verspreiden dat het openbaar vervoer die dag gratis is, dan
zal de mogelijkheid om wat geld te besparen zelfs degenen
kunnen verleiden die twijfelen over de authenticiteit van de
aankondiging. 
CG tast de machtsverhoudingen aan die zijn ingeschreven in de
sociale inrichting van ruimte en tijd, in regels en manieren,
in de orde van publiek gedrag en debat. Overal in deze
"culturele grammatica" van een maatschappij bevinden zich
legitimaties van macht en ongelijkheid. Communicatie Guerrilla
gebruikt de kennis van een "culturele grammatica" die voor
iedereen beschikbaar is om te irriteren door het verstoren van
de regels van de normaliteit: het is precies dit soort
irritatie dat vragen opwerpt over ogenschijnlijk normale
aspecten van het sociale leven, door de verborgen
machtsverhoudingen bloot te leggen en de gelegenheid te bieden
deze te ontrafelen.


Internet
Natuurlijk werkt dit spel van het verbuigen van de regels van
de Culturele Grammatica het best wanneer de regels het meest
rigide, het sterkst verankerd zijn. Dat is de reden dat veel
Communicatie Guerrilla's een vreemde voorkeur hebben voor het
leven in het achterland van de laat-kapitalistische
maatschappij. Op het gebied van communicatie leidt dit tot een
neiging naar het gebruiken en misbruiken van Ouderwetse Media
zoals reclameborden, gedrukte boeken en kranten, mond op mond,
brieven-in-flessen, offici‰le aankondigingen, etc. En
inderdaad, zelfs de geweldige Hakim Bey heeft onlangs het
gebruik van Ouderwetse Media aanbevolen als middel van
subversie (Outdated Media, in: Running Idle, New York 1995).
Het zal nauwelijks verbazen dat de Communicatie Guerrilla's
niet zo geloven in de hype van internet als een ruimte van
virtuele vrijheid zonder controle van staat of bedrijfsleven.
We zijn bang dat de nog steeds bestaande gelegenheden van
vrije uitwisseling, de lijnen voor informatie-uitwisseling
buiten de invloed van de politie, en de hoekjes van het Net
die geregeerd worden door potlach-economie en niet door
advertentietarieven, zullen verdwijnen. De esthetiek van het
internet zal niet worden bepaald door cyberpunks maar door
ontelbare treurige middenklassers die op door het
bedrijfsleven gesponsorde homepages hun doorzonwoningen,
schatteboutjes en tuinkabouters etaleren.
Natuurlijk waarderen we idee‰n als het geheel ontbreken van
staatscontrole, no-copyright, de vrije ontwikkeling van idee‰n
en goederen, de vrije stroom van informatie en mensen over
alle grenzen, zoals ze uitgedrukt worden door de Californische
net-ideologie van vrijheid-en-avontuur: liberalisme die ons
direct in cyberspace leidt. Maar we weten ook dat het echte
neo-liberalisme hier niet veel mee te maken heeft, maar meer
met: Vrijheid voor de markten, controle voor de rest.
Toenemende pogingen om het Net te bewaken, om controle van
staat en bedrijfsleven in te stellen, zal het Net paradoxaal
genoeg juist interessanter maken voor Communicatie
Guerrilla's. Misschien zullen zelfs degenen onder ons die tot
nu toe niet eens een computer hadden, zich aansluiten.
Nepberichten en valse geruchten binnen en buiten het Net
kunnen misschien bijdragen aan verzet tegen de staatscontrole.
Internet is immers een ideale omgeving om geruchten en
vervalsingen te produceren. 
Waar de technologische kennis beschikbaar is, zijn er talloze
mogelijkheden om domeinen en homepages te vervalsen of te
kapen, waarmee de stroom aan informatie vervuild en afgeleid
kan worden. Maar de fascinatie voor deze mogelijkheden zou
niet moeten leiden tot een technocentrische blikvernauwing. De
mythische figuur van de Hacker vertegenwoordigt een verzet
gericht op de manipulatie van technologie. Maar met welk doel?
De Hacker krijgt tijdelijk controle over een communicatielijn,
maar wat de meest hackers daar dan mee doen is nogal mager
(Zie ook het Hacker Museum: http.//www.2600.com)
Op een heel andere manier worden Communicatie Guerrilla's
gefascineerd door de mogelijkheden die internet biedt: Voorbij
haar werkelijkheid. HET NET is ook een stedelijke mythe,
misschien wel de sterkste en meest vitale van allemaal. Het
Net is een mythische plek waar de toekomst van onze
maatschappij al gezien kan worden. Vreemd genoeg geeft deze
gave van toekomstvoorspelling geloofwaardigheid aan elke daar
circulerende informatie. Ze wordt geloofd in de 'echte wereld'
omdat ze uit het virtuele rijk komt, en niet ondanks dat.

Chaosdagen
In het Duitse kreupelhout wordt al een hele tijd een spel
gespeeld dat het uitroepen van CHAOS-dagen heet. Het is
eigenlijk heel simpel: iemand zet een bericht op het Net dat
op dag D alle punks uit Duitsland elkaar in stad XY ontmoeten
om de boel compleet te verbouwen. Daarna worden er nog een
paar - zeg een stuk of tien - pamfletjes gemaakt en aan de
gebruikelijke verdachten uitgedeeld. 
Op de bewuste dag D kon je dan meemaken hoe hele processies
van media-knechten stuitten op colonnes ME-eenheden die uit
gans Duitsland op weg waren naar stad XY. De krachten van de
openbare orde trokken er weer eens op uit om onze beschaving
te beschermen tegen de machten van de duisternis. Het meest
verbijsterende van dit spelletje is dat het tientallen keren
werkte. Klaarblijkelijk is het Net voor de ridders van de
openbare orde en het publieke debat een bron van geheime
kennis die te fascinerend is om te negeren.
We zullen niet in detail alle ontelbare keren beschrijven dat
journalisten, ambtenaren, geheime diensten en dergelijke bij
de neus genomen werden door valse berichten die op het Net
circuleerden. Neem nou bijvoorbeeld het gerenommeerde Duitse
persbureau DPA dat trapte in de homepage van een nepbedrijf
dat menselijke klonen aanbood, waaronder replica's van Claudia
Schiffer en Sylvester Stallone.
Het Net is een leuke speeltuin voor Communicatie Guerrilla's.
Maar vanuit het kreupelhout willen we ook oproepen om niet te
vergeten om gewoon te lopen en kletsen in de jungle van de
straten, om af en toe een bezoek te brengen aan het
kaalgeslagen landschap van de Ouderwetse Media en te kijken
naar en voelen aan de ruimte en de macht en de regels van het
kapitalisme. Zodat je nooit zult vergeten waar al deze
grappenmakerij in hemelsnaam goed voor is.

Luther Blissett, Sonja Bruenzels en de Samenzweerders

Voor meer over Communicatie Guerrilla:
http://www.contrast.org/kg.  Binnekort kun je ook een
videovertoningen plus uitleg over CG boeken: meer info via
kees@stad.xs4all.nl.  Het boek zelf - in 't Duits - kost in
Nederland f 35,- (inclusief porto f 40,-), te bestellen bij:
kees@stad.xs4all.nl  Of maak f 40,- over op gironummer 3134122
van La Ventana in Utrecht ovv. Komm. Guerrilla 

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.